19 Δεκ 2011

Οι κίνδυνοι από τις online δραστηριότητες των παιδιών

Οι ειδικοί διαπιστώνουν ότι τα παιδιά, όταν αντιμετωπίζουν κινδύνους στον κυβερνοχώρο, είναι πιθανότερο να αυτοπροστατευθούν παρά να βοηθηθούν από ενηλίκους

Στη νέα γενιά, που βιώνει ένα σημαντικό κομμάτι της ζωής της μέσα από το διαδίκτυο και αποτελεί τη σημερινή εμπροσθοφυλακή της τεχνολογικής αλλαγής, επαναποτίθενται περισσότερες ελπίδες για μελλοντικές καινοτόμες στρατηγικές αντιμετώπισης των κινδύνων που αντιμετωπίζουν τα παιδιά online. Οι ανήλικοι, για τους οποίους σήμερα ο γονιός, ο δάσκαλος, το κράτος και πολλοί άλλοι ανησυχούν «τι κάνουν τόσες ώρες στον υπολογιστή» και «τι κακό μπορεί να πάθουν εκεί μέσα», είναι τελικά αυτοί που φαίνεται να κατανοούν περισσότερο τους κινδύνους που διατρέχουν.

Το χάσμα ανάμεσα στη γνώση που έχουν τα παιδιά και οι γονείς τους γύρω από τις τεχνολογίες του διαδικτύου έχει αποτυπωθεί σε πολλές επιστημονικές μελέτες μέχρι σήμερα. Ως σημαντικό παράγοντα της αδυναμίας προστασίας των ανηλίκων στον online κόσμο το επικαλείται και έκθεση του Ερευνητικού Κέντρου Innocenti της UNICEF (unicef.org/irc) που δόθηκε στη δημοσιότητα τον Δεκέμβριο του 2011.

Εστιάζοντας στη διακίνηση φωτογραφιών εκμετάλλευσης παιδιών, την προσέλκυση (grooming) και τον κυβερνο-εκφοβισμό (cyberbullying) ως τις τρεις κύριες απειλές, η έκθεση καταλήγει σε γενικές συστάσεις για τη στρατηγική που πρέπει να ακολουθηθεί στο εξής, ώστε να υπάρξει διεθνής συντονισμός για την αντιμετώπισή τους. Αυτή περιλαμβάνει
  • την ενδυνάμωση των παιδιών ώστε να ξέρουν πώς να αντιδράσουν,
  • την ανάπτυξη μηχανισμών ενημέρωσης και αναφοράς των κινδύνων,
  • την άρση της ασυλίας των δραστών,
  • τον περιορισμό του σχετικού περιεχομένου που συνήθως διακινείται επί χρόνια και
  • την υποστήριξη της ανάρρωσης των παιδιών που έχουν πέσει θύματα.

Κατηγορίες κινδύνων που σχετίζονται με online δραστηριότητες
(σύμφωνα με κατηγοριοποίηση του EU Kids Online)



1. Online βλάβη από κάποιου είδους περιεχόμενο: Όταν το παιδί είναι παθητικός δέκτης πορνογραφικού ή επιβλαβούς σεξουαλικού περιεχομένου.

2. Βλάβη από φυσική επαφή: Όταν το παιδί στοχοποιείται από κάποιον ενήλικο ή από άλλο παιδί για να συμμετάσχει σε δραστηριότητες σεξουαλικής εκμετάλλευσης που φωτογραφίζονται και στη συνέχεια κυκλοφορούν για να δελεάσουν άλλους (grooming) ή για κυβερνο-εκφοβισμό.

3. Επιβλαβής συμπεριφορά: Όταν το παιδί επιδεικνύει επικίνδυνη ή καταχρηστική συμπεριφορά, π.χ. δημιουργώντας και ανεβάζοντας πορνογραφικό περιεχόμενο, συναντώντας από κοντά ενηλίκους που γνώρισε στο διαδίκτυο, αναρτώντας φωτογραφίες δικές του ή άλλου νεαρού ατόμου, κατεβάζοντας φωτογραφίες άλλου παιδιού που το εκμεταλλεύονται σεξουαλικά ή το εκφοβίζουν.

Οι ειδικοί λαμβάνουν υπόψη τους τις σημαντικότερες σχετικές έρευνες που έχουν γίνει στον πλανήτη και επισημαίνουν πως αφορούν κυρίως τον αναπτυγμένο κόσμο. Μεγάλα κενά υπάρχουν σε ό,τι αφορά τους κινδύνους από τη χρήση του διαδικτύου στην Αφρική, στα μεγαλύτερα τμήματα της Ασίας και στη Μέση Ανατολή. Σε αυτές τις περιοχές, όμως, φαίνεται πως τα παιδιά είναι λιγότερο προστατευμένα, αφού σερφάρουν κυρίως από ίντερνετ καφέ και οι γονείς τους αγνοούν το διαδίκτυο.

Ο φόβος της έκθεσης των παιδιών σε κινδύνους μεγαλώνει όσο διευρύνεται η χρήση των κινητών τηλεφώνων (ακόμη και αυτών χωρίς σύνδεση στο ίντερνετ) ως πλατφόρμες επικοινωνίας, διασκέδασης, παιχνιδιού, δικτύωσης ή πληροφόρησης, στις οποίες δεν έχουν πρόσβαση οι ανησυχούντες ενήλικοι. Όπως φαίνεται, όμως, κομμάτι της ανησυχίας οφείλεται (και καλλιεργείται) από ενήλικες ακριβώς λόγω της άγνοιάς τους για το μέσο. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο σχετικός προβληματισμός μειώνεται στην Ευρώπη όσο ευρύ ποσοστό των γονιών προσχωρεί στην πλευρά των χρηστών.

Ο κίνδυνος, πάντως, είναι υπαρκτός. Μόνο το 2010 η βρετανική υπηρεσία καταπολέμησης της online διακίνησης εγκληματικού περιεχομένου (iwf.org.uk) εντόπισε και ανέλαβε δράση για περίπου 16.700 περιστατικά σεξουαλικής κακοποίησης ανηλίκων που αναφέρθηκαν. Υπολογίζεται ότι κυκλοφορούν εκατομμύρια τέτοιες εικόνες, στις οποίες τα θύματα είναι δεκάδες χιλιάδες ανήλικοι. Σύμφωνα με την ίδια πηγή, ο μέσος όρος ηλικίας τους μειώνεται διαρκώς, με το 73% των θυμάτων να είναι παιδιά κάτω των 10 ετών.

Παρόλο που η Interpol χρησιμοποιεί πλέον προϊόντα λογισμικού που της επιτρέπουν να επιταχύνει τις έρευνες (π.χ. συγκρίνοντας αυτόματα μέσα από μεγάλες βάσεις δεδομένων φωτογραφίες ανηλίκων), θεωρείται βέβαιο ότι σε πολλές χώρες θα πάρει χρόνια μέχρι να αποκτήσουν νομοθεσία και ειδικά τμήματα αστυνόμευσης και ακόμη περισσότερα για να συντονιστούν σε ένα πλαίσιο διεθνούς συνεργασίας.

Δείτε στη συνέχεια


Διαδίκτυο

15 Δεκ 2011

Σωστοί γονείς οι αρκετά καλοί γονείς

Συνέντευξη με την Έφη Λάγιου-Λιγνού
Διδάσκουσα ψυχοθεραπεύτρια παιδιών και εφήβων, επόπτρια κλινικού έργου στην Πανεπιστημιακή Παιδοψυχιατρική Κλινική του Νοσοκομείου Παίδων «Η Αγία Σοφία»

Ποια είναι η «τέλεια μητέρα»;

— Η τέλεια μητέρα είναι κακό πράγμα για το παιδί, δεν έχει ανθρώπινες διαστάσεις. Χρειάζεται απλώς μια αρκετά καλή μητέρα. Το παιδί θα χρειαστεί να ματαιωθεί για να αναπτυχθεί, χρειάζεται να στερηθεί, να νιώσει την απουσία, να αναπαραστήσει στον νου του την εικόνα αυτού που δεν έχει. Η φροντιστική μητέρα επιστρέφει και εδραιώνει την εικόνα της.

Μέσα από τη σχέση του με τη μητέρα κατακτά τη λειτουργία να σκέφτεται. Η μητέρα σκέφτεται για χάρη του, προσπαθεί να το καταλάβει. Έτσι το παιδί αρχίζει να καταλαβαίνει τον εαυτό του. Σ’ αυτή τη διαδικασία η μητέρα μπορεί να ’ναι μόνο μια αρκετά καλή μητέρα: δεν υπάρχει περίπτωση να μην κάνουμε λάθη αλλά δεν πειράζει, γιατί έτσι μπορούμε να επανορθώσουμε εξαιτίας των ενοχών που νιώθουμε και εδώ βρίσκεται η πρόκληση: το παιδί μπορεί να μας βάζει δύσκολα και χρειάζεται να ανταποκριθούμε.

Πολλοί γονείς τοποθετούν τα παιδιά τους στο κέντρο του κόσμου. Πόσο τα βοηθά να εξελιχθούν κάτι τέτοιο;

— Ο γονιός που γίνεται θυσία για το παιδί του περιμένει ανταλλάγματα. Όταν έχει θυσιάσει την προσωπική του ζωή, περιμένει το παιδί να καλύψει όλες του τις ανάγκες που για χάρη του θυσίασε. Το παιδί δεν έχει ούτε τη δυνατότητα ούτε τα προσόντα ούτε την υποχρέωση. Δεν μπορούμε να του φορτώνουμε ότι για χάρη του τα παρατήσαμε όλα. Όχι. Για χάρη της δικής μας εικόνας, ως μητέρας, τα παρατήσαμε. Είναι άδικο να περιμένουμε από το παιδί να γεμίσει τη ζωή της μαμάς του.

Υπάρχουν συνταγές επιτυχίας;

— Οι γονείς χρειάζεται να διαφυλάξουν τη δική τους ικανότητα φροντίδας του παιδιού. Δεν είναι υπεράνθρωποι και το παιδί τους έχει ανάγκη να βιώσει τις ανθρώπινες διαστάσεις τους. Επιπλέον, σίγουρα δεν εξυπηρετούν τις αναπτυξιακές ανάγκες του παιδιού με το να τροφοδοτούν (για τους δικούς τους λόγους) μια εικόνα του εαυτού τους «πανταχού παρούσα και τα πάντα πληρούσα». Αν είναι αδιάκοπα διαθέσιμοι, δεν αφήνουν στο παιδί χώρο να νιώσει την έλλειψή τους και κατά την απουσία τους να αντλήσει από τις μνήμες του, να αναπαραστήσει και να σκεφτεί. Προσπαθώντας να μην το απογοητεύσουμε, υπερβαίνουμε τα όρια αντοχής μας και τότε είναι δύσκολο να πάρουμε τις σωστές αποφάσεις.

Είναι εφικτή μια ισορροπία σε αυτές τις δύσκολες συνθήκες που βιώνουμε;

— Σίγουρα ζούμε σε μια ζοφερή πραγματικότητα και συχνά οι κακές οικονομικές συνθήκες ενοχοποιούνται για τα προβλήματα των παιδιών. Παίζουν ρόλο, όμως, όχι γιατί έχουν άμεση επίδραση στο παιδί, αλλά γιατί η αγωνία και ο θυμός των γονιών για τις συνθήκες διαβίωσης τούς δυσκολεύει να ’χουν χώρο στον νου τους για τις συναισθηματικές ανάγκες του παιδιού τους, να έχουν την ψυχική αντοχή να διατηρήσουν με συνέπεια μια στάση οριοθέτησης και, χωρίς και οι ίδιοι να το καταλαβαίνουν, προσάπτουν στο παιδί τον φόρτο των έντονα αρνητικών συναισθημάτων που τους πλημμυρίζουν. Συνήθως λόγω ενοχών μεγαλοποιούμε τις ελλείψεις των παιδιών. Τίνος ανάγκη εξυπηρετούμε όταν τους αγοράζουμε παραπάνω πράγματα απ’ όσα χρειάζονται, επειδή τα είδαν στη διαφήμιση ή τα έχουν τα άλλα παιδιά; Είναι σημαντικό να μπορούμε να εξηγήσουμε στα παιδιά μας ότι κάτι είναι ακριβό και δεν έχουμε τα λεφτά να το αγοράσουμε. Δε χρειάζεται να παριστάνουμε τους πάμπλουτους στα μάτια τους.

Μεγαλώνοντας το παιδί τους οι γονείς έχουν άλλη μια ευκαιρία να μεγαλώσουν οι ίδιοι;

— Βέβαια, πολλές φορές οι γονείς δεν αντέχουν να του βάλουν όρια, να το ματαιώσουν, να πουν «όχι», αυτή την καταπληκτική λεξούλα που είναι εξίσου απαραίτητη για το παιδί όπως το «ναι». Είναι τρομακτικό για ένα παιδί να νιώθει ότι κυριαρχεί πάνω στους ενήλικες, από τους οποίους εξαρτάται η φροντίδα του: Ποιος θα το προστατέψει από τη —φανταστική μεν τρομακτική δε— δύναμή του; Τα όρια συγκρατούν και προσφέρουν ασφάλεια. Όμως το παιδί δε σταματά να δοκιμάζει την αντοχή των ορίων του «όχι». Φαινομενικός στόχος του είναι να σπάσει τα όρια, κρυφός στόχος είναι να επιβεβαιώσει ότι είναι ανθεκτικά. Τα όρια που ξεχειλώνουν δε δείχνουν ευελιξία. Δείχνουν αδυναμία και ασυνέπεια του ενηλίκου —γονιού ή δασκάλου— πάνω στον οποίο το παιδί στηρίζεται.

Λέγοντας «όχι» οι γονείς προσφέρουν την ασφάλεια των ξεκάθαρων ορίων στο χάος της ψυχικής ανωριμότητας του παιδιού τους. Του προσφέρουν πλαίσιο για να αναπτυχθεί, προετοιμάζοντάς το να είναι ανθεκτικό στις ματαιώσεις, τις απογοητεύσεις και τις αντιξοότητες της ζωής. Η δυνατότητα έκφρασης των έντονων συναισθημάτων και η διαπραγμάτευσή τους επιτρέπει την ομαλή συναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών, νιώθουν ότι οι γονείς και οι δάσκαλοι αντέχουν την έκφραση αρνητικών συναισθημάτων.

Λέγοντας «όχι» στο παιδί δεν είμαστε κακοί γονείς, δημιουργούμε έναν χώρο ανάμεσα στις επιθυμίες και την πραγματοποίησή τους, έναν χώρο σκέψης.

Το δίλημμα όμως είναι «υποτακτικό ή ελεύθερο»;

— Αν κάποιος σε υπηρετεί και κάνει όλες τις δουλειές για χάρη σου, τότε εσύ γίνεται αδύναμος, εξαρτάσαι από αυτόν και δε μαθαίνεις να αντέχεις τις απογοητεύσεις, να συμβιβάζεσαι. Δε γίνεσαι δυνατός. Κάθε περιορισμός είναι ευκαιρία για εξέλιξη.

Ανταποκρίνομαι στις ανάγκες του παιδιού δε σημαίνει κάνω ό,τι μου ζητήσει. Η ικανότητα να λέμε «όχι» πρέπει να αντέχει τη συναισθηματική πίεση του παιδιού που διαμαρτύρεται και να συνοδεύεται από μια ευαισθησία για τις πραγματικές ανάγκες του. Τα παιδιά δεν είναι αγγελούδια, ούτε είναι δυνατόν να είναι συνεχώς ευτυχισμένα!

Γονείς

Διαβάστηκαν περισσότερο την τελευταία εβδομάδα