Οδηγίες για μαθήματα χωρίς βιβλία

Του Αχιλλέα Μανδρίκα

Σχολικός σύμβουλος 26ης Περιφέρειας Αθηνών

Θεωρούμε ότι οι εκπαιδευτικοί διαθέτουν την ευελιξία, τη δημιουργικότητα και την ικανότητα εύρεσης ποικιλίας λύσεων για την αντιμετώπιση του προβλήματος της έλλειψης σχολικών βιβλίων. Η υπευθυνότητα, η αξιοπρέπεια και ο αυτοσεβασμός που έχει επιδείξει ο καθένας χωριστά και όλοι μαζί ως εκπαιδευτική κοινότητα εξασφαλίζουν τη βεβαιότητα ότι οι εκπαιδευτικοί θα αντεπεξέλθουν στην έκτακτη αυτή κατάσταση, για την οποία δε φέρουν ευθύνη, αντιμετωπίζοντάς την ως παιδαγωγική και διδακτική πρόκληση.

Ακολουθούν γενικές και ειδικότερες (ανά μάθημα) οδηγίες για τον λειτουργικό χειρισμό του θέματος. Συντάχθηκαν με δεδομένη την περιορισμένη οικονομική δυνατότητα των σχολείων, την ανυπαρξία διαδραστικών πινάκων στα περισσότερα, την περιορισμένη διαθεσιμότητα σε βιντεοπροβολείς, την άνιση πρόσβαση των μαθητών σε ηλεκτρονικά μέσα μάθησης και, βέβαια, την αγωνία των εκπαιδευτικών να ανταποκριθούν στα καθήκοντά τους.

Γενικές οδηγίες

1 Προμήθεια ενός αντιτύπου ανά μάθημα για τον εκπαιδευτικό (ως οδηγό της διδακτέας ύλης) από τη σχολική βιβλιοθήκη, περσινά περισσεύματα βιβλίων, χρησιμοποιημένα βιβλία ή από εκτύπωση μέσω του Ψηφιακού Σχολείου, της ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης του ΟΕΔΒ και του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου.

2 Δαπάνη χρόνου για διαμόρφωση του συναισθηματικού κλίματος στην τάξη, ειδικά στην περίπτωση που ο εκπαιδευτικός αναλαμβάνει νέα τάξη. Για τον σκοπό αυτό ενδείκνυνται βιωματικά παιχνίδια και ασκήσεις, ομαδικά παιχνίδια εντός και εκτός αίθουσας, επιτραπέζια παιχνίδια και ποικιλόμορφοι τρόποι έκφρασης.

3 Χρήση ασκήσεων φιλαναγνωσίας. Η αξιοποίηση της σχολικής βιβλιοθήκης και εξωσχολικών βιβλίων από το σπίτι θα ενεργοποιούσε τους μαθητές σε αυτόν τον τομέα, εξυπηρετώντας στόχους του γλωσσικού μαθήματος και όχι μόνο.

4 Υλοποίηση σχεδίων εργασίας σε ενότητες που προσφέρονται από τη διδακτέα ύλη (π.χ. ενότητα «Το Σχολείο μου» ή «Η Γειτονιά μου» στη Μελέτη Περιβάλλοντος Α΄ και Β΄ τάξης, ενότητα «Ζούμε σε κοινότητες» στη Μελέτη Περιβάλλοντος Γ΄ τάξης, ενότητα «Το νερό» στη Γλώσσα Δ΄ τάξης κλπ.)

Οδηγίες ανά μάθημα

Γλώσσα

• Χρήση του Ανθολογίου (οι Β΄, Δ΄ και ΣΤ΄ τάξεις το έχουν, οι Γ΄ και Ε΄ τάξεις μπορούν να φέρουν το περσινό) για εξάσκηση στην ανάγνωση με παράλληλη διδασκαλία των γραμματικών φαινομένων από τα προβλεπόμενα εγχειρίδια που καθυστέρησαν.
• Αφιέρωση χρόνου στη γραπτή έκφραση των μαθητών ή στη διαπίστωση του επιπέδου ικανότητάς τους.
• Φωτοτύπηση κειμένου μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις και εφόσον ο εκπαιδευτικός κρίνει ότι αυτό εξυπηρετεί πολλαπλούς σκοπούς της διδασκαλίας και θα χρησιμοποιηθεί αρκετές μέρες.
• Η Α΄ τάξη μπορεί να προχωρήσει στη διδασκαλία του προγραφικού σταδίου μόνο με τη χρήση τετραδίων και αργότερα με την αναγραφή του βασικού κειμένου στον πίνακα.

Μαθηματικά

• Δαπάνη χρόνου για επανάληψη βασικών εννοιών και διαπίστωση βασικών ικανοτήτων των μαθητών.
• Χρήση του πίνακα και τετραδίου μαθηματικών, όπου οι μαθητές θα αντιγράφουν και θα επιλύουν ασκήσεις, οι οποίες θα έχουν προηγουμένως διδαχθεί με τη χρήση αντικειμένων, υλικών και βιωματικών προσεγγίσεων ανάλογα με την τάξη και το θέμα.
• Η Α΄ τάξη μπορεί να προχωρήσει κανονικά τη διδακτέα ύλη μόνο με τη χρήση αντικειμένων και τετραδίου.

Μελέτη Περιβάλλοντος

• Χρήση βιωματικών προσεγγίσεων και παρουσιάσεις με τη χρήση πολύμορφης έκφρασης: εξορμήσεις και καταγραφές στην αυλή του σχολείου και στη γειτονιά, κατασκευή αφίσας ανά ομάδα, επισκέψεις σε υπηρεσίες του δήμου κλπ.
• Χρήση εξωσχολικών βιβλίων που φέρνουν οι μαθητές ή υπάρχουν στη σχολική βιβλιοθήκη (φυτά, ζώα, επαγγέλματα κλπ.).
• Υλοποίηση συνθετικών εργασιών κάθε μορφής ή υλοποίηση σχεδίων εργασίας.

Γεωγραφία

• Χρήση του χάρτη ή σχολικού άτλαντα.
• Αξιοποίηση άλλου έντυπου υλικού: εφημερίδες, περιοδικά, ταξιδιωτικοί οδηγοί κλπ.
• Προβολή βιντεοταινιών που υπάρχουν στη σχολική βιβλιοθήκη.

Φυσικά

• Προσπάθεια για προμήθεια 4–5 σχολικών βιβλίων, τα οποία θα χρησιμοποιούνται ανά ομάδα στο πλαίσιο ομαδοσυνεργατικής διδασκαλίας (αν και δεν είναι τελείως απαραίτητο).
• Πειραματικές προσεγγίσεις με απλά υλικά.
• Χρήση εξωσχολικών βιβλίων ανάλογα με το θέμα: ενέργεια, οικοσυστήματα, ήχος, ανθρώπινο σώμα κλπ.

Ιστορία

• Δαπάνη χρόνου για σύνδεση με την περσινή ιστορία κάθε τάξης.
• Αφήγηση στο κεφάλαιο της μυθολογίας στη Γ΄ τάξη χωρίς καμία απαίτηση αποστήθισης, με παράλληλη χρήση εξωσχολικών βιβλίων.
• Φειδωλή χρήση φωτοτυπίας του βασικού κειμένου του μαθήματος (ένα την εβδομάδα) με παράλληλη χρήση και άλλων πηγών σε Δ΄, Ε΄, ΣΤ΄ τάξη.

Θρησκευτικά

• Συζητήσεις στο πνεύμα των κειμένων του σχολικού βιβλίου χωρίς καμία απαίτηση αποστήθισης.

Σχολικά μαθήματα

ΚΕΙΜΕΝΟ: esos.gr (09.09.2011)
ΠΗΓΗ: psamouxos.blogspot.com