19 Δεκ 2011

Οι κίνδυνοι από τις online δραστηριότητες των παιδιών

Οι ειδικοί διαπιστώνουν ότι τα παιδιά, όταν αντιμετωπίζουν κινδύνους στον κυβερνοχώρο, είναι πιθανότερο να αυτοπροστατευθούν παρά να βοηθηθούν από ενηλίκους

Στη νέα γενιά, που βιώνει ένα σημαντικό κομμάτι της ζωής της μέσα από το διαδίκτυο και αποτελεί τη σημερινή εμπροσθοφυλακή της τεχνολογικής αλλαγής, επαναποτίθενται περισσότερες ελπίδες για μελλοντικές καινοτόμες στρατηγικές αντιμετώπισης των κινδύνων που αντιμετωπίζουν τα παιδιά online. Οι ανήλικοι, για τους οποίους σήμερα ο γονιός, ο δάσκαλος, το κράτος και πολλοί άλλοι ανησυχούν «τι κάνουν τόσες ώρες στον υπολογιστή» και «τι κακό μπορεί να πάθουν εκεί μέσα», είναι τελικά αυτοί που φαίνεται να κατανοούν περισσότερο τους κινδύνους που διατρέχουν.

Το χάσμα ανάμεσα στη γνώση που έχουν τα παιδιά και οι γονείς τους γύρω από τις τεχνολογίες του διαδικτύου έχει αποτυπωθεί σε πολλές επιστημονικές μελέτες μέχρι σήμερα. Ως σημαντικό παράγοντα της αδυναμίας προστασίας των ανηλίκων στον online κόσμο το επικαλείται και έκθεση του Ερευνητικού Κέντρου Innocenti της UNICEF (unicef.org/irc) που δόθηκε στη δημοσιότητα τον Δεκέμβριο του 2011.

Εστιάζοντας στη διακίνηση φωτογραφιών εκμετάλλευσης παιδιών, την προσέλκυση (grooming) και τον κυβερνο-εκφοβισμό (cyberbullying) ως τις τρεις κύριες απειλές, η έκθεση καταλήγει σε γενικές συστάσεις για τη στρατηγική που πρέπει να ακολουθηθεί στο εξής, ώστε να υπάρξει διεθνής συντονισμός για την αντιμετώπισή τους. Αυτή περιλαμβάνει
  • την ενδυνάμωση των παιδιών ώστε να ξέρουν πώς να αντιδράσουν,
  • την ανάπτυξη μηχανισμών ενημέρωσης και αναφοράς των κινδύνων,
  • την άρση της ασυλίας των δραστών,
  • τον περιορισμό του σχετικού περιεχομένου που συνήθως διακινείται επί χρόνια και
  • την υποστήριξη της ανάρρωσης των παιδιών που έχουν πέσει θύματα.

Κατηγορίες κινδύνων που σχετίζονται με online δραστηριότητες
(σύμφωνα με κατηγοριοποίηση του EU Kids Online)



1. Online βλάβη από κάποιου είδους περιεχόμενο: Όταν το παιδί είναι παθητικός δέκτης πορνογραφικού ή επιβλαβούς σεξουαλικού περιεχομένου.

2. Βλάβη από φυσική επαφή: Όταν το παιδί στοχοποιείται από κάποιον ενήλικο ή από άλλο παιδί για να συμμετάσχει σε δραστηριότητες σεξουαλικής εκμετάλλευσης που φωτογραφίζονται και στη συνέχεια κυκλοφορούν για να δελεάσουν άλλους (grooming) ή για κυβερνο-εκφοβισμό.

3. Επιβλαβής συμπεριφορά: Όταν το παιδί επιδεικνύει επικίνδυνη ή καταχρηστική συμπεριφορά, π.χ. δημιουργώντας και ανεβάζοντας πορνογραφικό περιεχόμενο, συναντώντας από κοντά ενηλίκους που γνώρισε στο διαδίκτυο, αναρτώντας φωτογραφίες δικές του ή άλλου νεαρού ατόμου, κατεβάζοντας φωτογραφίες άλλου παιδιού που το εκμεταλλεύονται σεξουαλικά ή το εκφοβίζουν.

Οι ειδικοί λαμβάνουν υπόψη τους τις σημαντικότερες σχετικές έρευνες που έχουν γίνει στον πλανήτη και επισημαίνουν πως αφορούν κυρίως τον αναπτυγμένο κόσμο. Μεγάλα κενά υπάρχουν σε ό,τι αφορά τους κινδύνους από τη χρήση του διαδικτύου στην Αφρική, στα μεγαλύτερα τμήματα της Ασίας και στη Μέση Ανατολή. Σε αυτές τις περιοχές, όμως, φαίνεται πως τα παιδιά είναι λιγότερο προστατευμένα, αφού σερφάρουν κυρίως από ίντερνετ καφέ και οι γονείς τους αγνοούν το διαδίκτυο.

Ο φόβος της έκθεσης των παιδιών σε κινδύνους μεγαλώνει όσο διευρύνεται η χρήση των κινητών τηλεφώνων (ακόμη και αυτών χωρίς σύνδεση στο ίντερνετ) ως πλατφόρμες επικοινωνίας, διασκέδασης, παιχνιδιού, δικτύωσης ή πληροφόρησης, στις οποίες δεν έχουν πρόσβαση οι ανησυχούντες ενήλικοι. Όπως φαίνεται, όμως, κομμάτι της ανησυχίας οφείλεται (και καλλιεργείται) από ενήλικες ακριβώς λόγω της άγνοιάς τους για το μέσο. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο σχετικός προβληματισμός μειώνεται στην Ευρώπη όσο ευρύ ποσοστό των γονιών προσχωρεί στην πλευρά των χρηστών.

Ο κίνδυνος, πάντως, είναι υπαρκτός. Μόνο το 2010 η βρετανική υπηρεσία καταπολέμησης της online διακίνησης εγκληματικού περιεχομένου (iwf.org.uk) εντόπισε και ανέλαβε δράση για περίπου 16.700 περιστατικά σεξουαλικής κακοποίησης ανηλίκων που αναφέρθηκαν. Υπολογίζεται ότι κυκλοφορούν εκατομμύρια τέτοιες εικόνες, στις οποίες τα θύματα είναι δεκάδες χιλιάδες ανήλικοι. Σύμφωνα με την ίδια πηγή, ο μέσος όρος ηλικίας τους μειώνεται διαρκώς, με το 73% των θυμάτων να είναι παιδιά κάτω των 10 ετών.

Παρόλο που η Interpol χρησιμοποιεί πλέον προϊόντα λογισμικού που της επιτρέπουν να επιταχύνει τις έρευνες (π.χ. συγκρίνοντας αυτόματα μέσα από μεγάλες βάσεις δεδομένων φωτογραφίες ανηλίκων), θεωρείται βέβαιο ότι σε πολλές χώρες θα πάρει χρόνια μέχρι να αποκτήσουν νομοθεσία και ειδικά τμήματα αστυνόμευσης και ακόμη περισσότερα για να συντονιστούν σε ένα πλαίσιο διεθνούς συνεργασίας.

Δείτε στη συνέχεια


Διαδίκτυο

15 Δεκ 2011

Σωστοί γονείς οι αρκετά καλοί γονείς

Συνέντευξη με την Έφη Λάγιου-Λιγνού
Διδάσκουσα ψυχοθεραπεύτρια παιδιών και εφήβων, επόπτρια κλινικού έργου στην Πανεπιστημιακή Παιδοψυχιατρική Κλινική του Νοσοκομείου Παίδων «Η Αγία Σοφία»

Ποια είναι η «τέλεια μητέρα»;

— Η τέλεια μητέρα είναι κακό πράγμα για το παιδί, δεν έχει ανθρώπινες διαστάσεις. Χρειάζεται απλώς μια αρκετά καλή μητέρα. Το παιδί θα χρειαστεί να ματαιωθεί για να αναπτυχθεί, χρειάζεται να στερηθεί, να νιώσει την απουσία, να αναπαραστήσει στον νου του την εικόνα αυτού που δεν έχει. Η φροντιστική μητέρα επιστρέφει και εδραιώνει την εικόνα της.

Μέσα από τη σχέση του με τη μητέρα κατακτά τη λειτουργία να σκέφτεται. Η μητέρα σκέφτεται για χάρη του, προσπαθεί να το καταλάβει. Έτσι το παιδί αρχίζει να καταλαβαίνει τον εαυτό του. Σ’ αυτή τη διαδικασία η μητέρα μπορεί να ’ναι μόνο μια αρκετά καλή μητέρα: δεν υπάρχει περίπτωση να μην κάνουμε λάθη αλλά δεν πειράζει, γιατί έτσι μπορούμε να επανορθώσουμε εξαιτίας των ενοχών που νιώθουμε και εδώ βρίσκεται η πρόκληση: το παιδί μπορεί να μας βάζει δύσκολα και χρειάζεται να ανταποκριθούμε.

Πολλοί γονείς τοποθετούν τα παιδιά τους στο κέντρο του κόσμου. Πόσο τα βοηθά να εξελιχθούν κάτι τέτοιο;

— Ο γονιός που γίνεται θυσία για το παιδί του περιμένει ανταλλάγματα. Όταν έχει θυσιάσει την προσωπική του ζωή, περιμένει το παιδί να καλύψει όλες του τις ανάγκες που για χάρη του θυσίασε. Το παιδί δεν έχει ούτε τη δυνατότητα ούτε τα προσόντα ούτε την υποχρέωση. Δεν μπορούμε να του φορτώνουμε ότι για χάρη του τα παρατήσαμε όλα. Όχι. Για χάρη της δικής μας εικόνας, ως μητέρας, τα παρατήσαμε. Είναι άδικο να περιμένουμε από το παιδί να γεμίσει τη ζωή της μαμάς του.

Υπάρχουν συνταγές επιτυχίας;

— Οι γονείς χρειάζεται να διαφυλάξουν τη δική τους ικανότητα φροντίδας του παιδιού. Δεν είναι υπεράνθρωποι και το παιδί τους έχει ανάγκη να βιώσει τις ανθρώπινες διαστάσεις τους. Επιπλέον, σίγουρα δεν εξυπηρετούν τις αναπτυξιακές ανάγκες του παιδιού με το να τροφοδοτούν (για τους δικούς τους λόγους) μια εικόνα του εαυτού τους «πανταχού παρούσα και τα πάντα πληρούσα». Αν είναι αδιάκοπα διαθέσιμοι, δεν αφήνουν στο παιδί χώρο να νιώσει την έλλειψή τους και κατά την απουσία τους να αντλήσει από τις μνήμες του, να αναπαραστήσει και να σκεφτεί. Προσπαθώντας να μην το απογοητεύσουμε, υπερβαίνουμε τα όρια αντοχής μας και τότε είναι δύσκολο να πάρουμε τις σωστές αποφάσεις.

Είναι εφικτή μια ισορροπία σε αυτές τις δύσκολες συνθήκες που βιώνουμε;

— Σίγουρα ζούμε σε μια ζοφερή πραγματικότητα και συχνά οι κακές οικονομικές συνθήκες ενοχοποιούνται για τα προβλήματα των παιδιών. Παίζουν ρόλο, όμως, όχι γιατί έχουν άμεση επίδραση στο παιδί, αλλά γιατί η αγωνία και ο θυμός των γονιών για τις συνθήκες διαβίωσης τούς δυσκολεύει να ’χουν χώρο στον νου τους για τις συναισθηματικές ανάγκες του παιδιού τους, να έχουν την ψυχική αντοχή να διατηρήσουν με συνέπεια μια στάση οριοθέτησης και, χωρίς και οι ίδιοι να το καταλαβαίνουν, προσάπτουν στο παιδί τον φόρτο των έντονα αρνητικών συναισθημάτων που τους πλημμυρίζουν. Συνήθως λόγω ενοχών μεγαλοποιούμε τις ελλείψεις των παιδιών. Τίνος ανάγκη εξυπηρετούμε όταν τους αγοράζουμε παραπάνω πράγματα απ’ όσα χρειάζονται, επειδή τα είδαν στη διαφήμιση ή τα έχουν τα άλλα παιδιά; Είναι σημαντικό να μπορούμε να εξηγήσουμε στα παιδιά μας ότι κάτι είναι ακριβό και δεν έχουμε τα λεφτά να το αγοράσουμε. Δε χρειάζεται να παριστάνουμε τους πάμπλουτους στα μάτια τους.

Μεγαλώνοντας το παιδί τους οι γονείς έχουν άλλη μια ευκαιρία να μεγαλώσουν οι ίδιοι;

— Βέβαια, πολλές φορές οι γονείς δεν αντέχουν να του βάλουν όρια, να το ματαιώσουν, να πουν «όχι», αυτή την καταπληκτική λεξούλα που είναι εξίσου απαραίτητη για το παιδί όπως το «ναι». Είναι τρομακτικό για ένα παιδί να νιώθει ότι κυριαρχεί πάνω στους ενήλικες, από τους οποίους εξαρτάται η φροντίδα του: Ποιος θα το προστατέψει από τη —φανταστική μεν τρομακτική δε— δύναμή του; Τα όρια συγκρατούν και προσφέρουν ασφάλεια. Όμως το παιδί δε σταματά να δοκιμάζει την αντοχή των ορίων του «όχι». Φαινομενικός στόχος του είναι να σπάσει τα όρια, κρυφός στόχος είναι να επιβεβαιώσει ότι είναι ανθεκτικά. Τα όρια που ξεχειλώνουν δε δείχνουν ευελιξία. Δείχνουν αδυναμία και ασυνέπεια του ενηλίκου —γονιού ή δασκάλου— πάνω στον οποίο το παιδί στηρίζεται.

Λέγοντας «όχι» οι γονείς προσφέρουν την ασφάλεια των ξεκάθαρων ορίων στο χάος της ψυχικής ανωριμότητας του παιδιού τους. Του προσφέρουν πλαίσιο για να αναπτυχθεί, προετοιμάζοντάς το να είναι ανθεκτικό στις ματαιώσεις, τις απογοητεύσεις και τις αντιξοότητες της ζωής. Η δυνατότητα έκφρασης των έντονων συναισθημάτων και η διαπραγμάτευσή τους επιτρέπει την ομαλή συναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών, νιώθουν ότι οι γονείς και οι δάσκαλοι αντέχουν την έκφραση αρνητικών συναισθημάτων.

Λέγοντας «όχι» στο παιδί δεν είμαστε κακοί γονείς, δημιουργούμε έναν χώρο ανάμεσα στις επιθυμίες και την πραγματοποίησή τους, έναν χώρο σκέψης.

Το δίλημμα όμως είναι «υποτακτικό ή ελεύθερο»;

— Αν κάποιος σε υπηρετεί και κάνει όλες τις δουλειές για χάρη σου, τότε εσύ γίνεται αδύναμος, εξαρτάσαι από αυτόν και δε μαθαίνεις να αντέχεις τις απογοητεύσεις, να συμβιβάζεσαι. Δε γίνεσαι δυνατός. Κάθε περιορισμός είναι ευκαιρία για εξέλιξη.

Ανταποκρίνομαι στις ανάγκες του παιδιού δε σημαίνει κάνω ό,τι μου ζητήσει. Η ικανότητα να λέμε «όχι» πρέπει να αντέχει τη συναισθηματική πίεση του παιδιού που διαμαρτύρεται και να συνοδεύεται από μια ευαισθησία για τις πραγματικές ανάγκες του. Τα παιδιά δεν είναι αγγελούδια, ούτε είναι δυνατόν να είναι συνεχώς ευτυχισμένα!

Γονείς

27 Νοε 2011

Μαθήματα σεξουαλικής ενημέρωσης για παιδιά

Το «Δέντρο της ζωής» δημιουργήθηκε στη Γαλλία το 1991–1992 και είναι μια σειρά από μαθήματα σεξουαλικής ενημέρωσης για παιδιά 4–12 ετών. Στην Ελλάδα διανεμήθηκε παλαιότερα από την εφημερίδα «ΤΟ ΒΗΜΑ» σε βιντεοκασέτες.

Αποτελείται από 20 βιντεάκια, χωρισμένα σε τρία μέρη:
  • Η ανακάλυψη του σεξ
  • Πώς γεννιόμαστε
  • Μεγαλώνοντας


* Μπορείτε να παρακολουθήσετε όλη τη σειρά στο παιδικό μου ιστολόγιο

Σεξουαλική Αγωγή

26 Οκτ 2011

Μικρή οθόνη, μεγάλη ζημιά

Κλειστή πρέπει να είναι η τηλεόραση στο σπίτι όταν μέσα σε αυτό ζουν παιδιά. Τελεία και παύλα. Έρευνες που έχουν γίνει κατά καιρούς ανέφεραν ότι οι γονείς είναι καλό να περιορίσουν τον χρόνο που τα παιδιά τους παρακολουθούν τηλεόραση. Μια τελευταία όμως έρευνα, που πραγματοποίησε η Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι τα παιδιά δεν πρέπει να παρακολουθούν λεπτό τηλεόραση.

Φυσικά, τονίζει η ίδια έρευνα, η απαγόρευση δεν αφορά μόνο την τηλεόραση αλλά και το σερφάρισμα στο διαδίκτυο και τα βίντεο γκέιμ. Επίσης προσθέτει ότι, προς αποφυγή παρανόησης, δεν υπάρχει κανένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα στην τηλεόραση, όπως πολλοί θέλουν να υποστηρίζουν. Αντίθετα, καλύτερη εκπαίδευση από το δημιουργικό παιχνίδι και την επαφή με άλλους ανθρώπους δεν υπάρχει.

Πιο αυστηρή είναι η έρευνα όσον αφορά τα βρέφη και τα παιδιά ηλικίας μικρότερης των δύο ετών που παρακολουθούν τηλεόραση. Σε αυτές τις περιπτώσεις οι γονείς είναι βέβαιο ότι μεγαλώνουν παιδιά που θα έχουν πρόβλημα στην ανάπτυξη του λεξιλογίου, στη συγκρότηση της σκέψης τους, στην ικανότητα αυτοσυγκέντρωσης και κοινωνικοποίησης.

Απόσπαση προσοχής

Πολλά είναι τα νοικοκυριά που έχουν μονίμως μια τηλεόραση αναμμένη μέσα στο σπίτι, ανεξάρτητα αν παρακολουθεί κανείς. Αυτός ο συνεχόμενος ήχος είναι ό,τι πρέπει για να αποσπάται η προσοχή και να μην υπάρχει ηρεμία στον χώρο.

Ο παιδίατρος δρ Μπράουν ανέφερε ότι «πριν από μία δεκαετία είχαμε παρακαλέσει τους γονείς να επιστήσουν την προσοχή στην πολύωρη έκθεση των παιδιών τους μπροστά στις οθόνες. Φέτος προειδοποιούμε ότι οι επιπτώσεις στην υγεία των παιδιών είναι μεγάλες». Τονίζει ακόμη ότι «μέσα σε ένα σπίτι μπορεί να υπάρχουν και δέκα οθόνες (τηλεόραση, υπολογιστές, iPad, smartphone), άρα και οι επιρροές είναι πολύ περισσότερες».

Επαφή με άλλους ανθρώπους

«Τα παιδιά μαθαίνουν σε λιγότερο χρόνο, και ευκολότερα, όταν έρχονται σε επαφή με άλλους ανθρώπους, όχι όταν βρίσκονται μπροστά σε μια οθόνη», επισήμανε ο ψυχολόγος Τζόρτζεν Τρόσεθ σχετικά με τα δήθεν εκπαιδευτικά τηλεοπτικά προγράμματα αλλά και τα μαθησιακά DVD.

Πολλοί είναι οι γονείς που εξομολογούνται ότι αφήνουν τα παιδιά τους μπροστά στην οθόνη της τηλεόρασης όποτε χρειάζονται ησυχία για να κάνουν μια δουλειά ή όταν μεταδίδεται ένα αξιόλογο παιδικό πρόγραμμα.

Τέλος, η έρευνα επισημαίνει πως για κάθε μία ώρα που ένα παιδί μικρότερο των δύο ετών παρακολουθεί τηλεόραση μειώνεται κατά 50΄ η επαφή με τους γονείς του και κατά 10% η ασχολία του με το δημιουργικό παιχνίδι.

Τηλεόραση

11 Σεπ 2011

Ο δωδεκάλογος της οδικής ασφάλειας

Από το Ινστιτούτο Οδικής Ασφάλειας «Πάνος Μυλωνάς»

Με βάση στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας τα παιδιά είναι οι κατεξοχήν ευάλωτοι χρήστες του δρόμου, καθόσον τα τροχαία ατυχήματα αποτελούν παγκοσμίως τη δεύτερη αιτία θανάτου για τις ηλικίες 5–14 ετών.

Το Ι.Ο.ΑΣ., με αφορμή την έναρξη της νέας σχολικής χρονιάς, επισημαίνει προς τους γονείς, τους εκπαιδευτικούς και όλους τους πολίτες γενικότερα τους βασικούς κανόνες οδικής ασφάλειας που πρέπει να τηρούνται για την ασφάλεια των παιδιών. Συγκεκριμένα:

1 Οι γονείς αποτελούν το καλύτερο παράδειγμα για τα παιδιά τους. Για τον λόγο αυτό θα πρέπει οι ίδιοι να αποτελέσουν σωστό πρότυπο συμπεριφοράς στον δρόμο ως πεζοί και ως οδηγοί.

2 Τα παιδιά ηλικίας έως 8 ετών όταν διασχίζουν τον δρόμο θα πρέπει να συνοδεύονται πάντα από κάποιον ενήλικο, ο οποίος θα τα κρατάει σφιχτά από το χέρι. Σε αυτήν την ηλικία τα παιδιά δεν μπορούν να αντιληφθούν ακόμη την απόσταση ή την ταχύτητα ενός αυτοκινήτου και είναι δύσκολο να προστατεύσουν τον εαυτό τους από ένα διερχόμενο όχημα.

3 Φορέστε τους ανοιχτόχρωμα ρούχα. Προτιμάτε σχολικές τσάντες και αθλητικά παπούτσια με ανακλαστικά στοιχεία. Μπορείτε επίσης να προσθέσετε στην τσάντα ή στα παπούτσια τους ανακλαστικά αυτοκόλλητα.

4 Επιλέξτε μια ασφαλή διαδρομή από και προς το σχολείο και κρατάτε το παιδί από το χέρι και πάντοτε από την εσωτερική πλευρά του πεζοδρομίου. Εξηγήστε του τους κινδύνους που ενδεχομένως να αντιμετωπίσει.

5 Μην επιτρέπετε στο παιδί να διασχίζει τον δρόμο ανάμεσα από παρκαρισμένα οχήματα. Μια τέτοια περίπτωση είναι επικίνδυνη, καθώς οι οδηγοί δε θα μπορούν να το διακρίνουν.

6 Δείξτε του οι ίδιοι πώς να διασχίζει τον δρόμο ως ακολούθως:
  • Βρείτε ένα ασφαλές σημείο.
  • Σταματήστε πριν την άκρη του πεζοδρομίου.
  • Κοιτάξτε και ακούστε με προσοχή αν πλησιάζουν οχήματα.
  • Κοιτάξτε αριστερά, δεξιά και πάλι αριστερά.
  • Περιμένετε να απομακρυνθούν τα τυχόν διερχόμενα οχήματα.
  • Διασχίστε προσεχτικά τον δρόμο χωρίς να τρέχετε.

7 Σιγουρευτείτε ότι το παιδί ακολουθεί τους παραπάνω κανόνες. Μετά από κάποιο διάστημα μπορείτε να του ζητήσετε να σας περάσει απέναντι.

8 Στο αυτοκίνητο τα μικρά παιδιά θα πρέπει πάντα να είναι δεμένα στο ειδικό καθισματάκι. Δε θα πρέπει να βρίσκονται ποτέ μόνα τους στο αυτοκίνητο.

9 Η αποβίβαση και επιβίβαση του παιδιού από το όχημα πρέπει να γίνεται από την πλευρά του πεζοδρομίου, όσο πιο κοντά στην είσοδο του σχολείου. Ποτέ μην παρκάρετε απέναντι από την είσοδο του σχολείου καλώντας τα παιδιά να έρθουν σε εσάς. Διασφαλίστε την προστασία τους, χωρίς ωστόσο να παρεμποδίζεται η ομαλή κυκλοφορία των λοιπών οχημάτων και πεζών.

1
0 Σεβαστείτε και διευκολύνετε το έργο του σχολικού τροχονόμου.

1
1 Αποτελέστε οι ίδιοι σωστό πρότυπο συμπεριφοράς για το παιδί φορώντας τη ζώνη σας, επιδεικνύοντας ευγένεια κατά την οδήγηση και σεβόμενοι τους κανόνες του Κ.Ο.Κ.

1
2 Σε περίπτωση που το παιδί χρησιμοποιεί λεωφορείο, θα πρέπει να του επισημάνετε ότι πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικό κατά την επιβίβαση και αποβίβασή του από αυτό. Μέσα στο λεωφορείο θα πρέπει να παραμένει καθισμένο και δεμένο, με τα πράγματά του τοποθετημένα κάτω από το κάθισμα, μέχρι την ολοκλήρωση της διαδρομής.

Για τα σχολεία

Πέρα από τις εξαγγελίες της πολιτείας, το Ι.Ο.ΑΣ. επισημαίνει προς τους Συλλόγους Γονέων και τις τοπικές αρχές να εντοπίζουν τα προβλήματα γύρω από τα σχολεία, ώστε να προωθούν την επίλυσή τους σε συνεργασία με τους ειδικούς και τις εμπλεκόμενες υπηρεσίες.

Κυκλοφοριακή Αγωγή

10 Σεπ 2011

Ασφάλεια στο σχολείο

Δώδεκα συμβουλές από το σωματείο «Αντιμετώπιση Παιδικού Τραύματος»

Τα μικρά παιδιά είναι από τη φύση τους γεμάτα περιέργεια και δεν έχουν αναπτυγμένη την αίσθηση του κινδύνου, γι’ αυτό είναι ιδιαίτερα επιρρεπή στα ατυχήματα. Μεγαλώνοντας, αναπτύσσουν μεν την αίσθηση του κινδύνου, επηρεάζονται όμως και από άλλους παράγοντες, όπως η ανάγκη επίδειξης, η αντίδραση στους νόμους και τις συμβουλές των ενηλίκων και η γοητεία της περιπέτειας, με αποτέλεσμα να εξακολουθούν να κινδυνεύουν από ατυχήματα.

Από την προσχολική ηλικία τα παιδιά περνούν μεγάλο μέρος του χρόνου τους σε χώρους εκπαίδευσης (παιδικούς σταθμούς, σχολεία), με αποτέλεσμα ένα μεγάλο ποσοστό των παιδικών ατυχημάτων να συμβαίνει εκεί, καθώς και κατά τη μεταφορά των παιδιών προς και από τους χώρους αυτούς.


Από το σπίτι στο σχολείο

1 Από την προσχολική ηλικία πρέπει να μάθουμε στα παιδιά τη σωστή οδική συμπεριφορά. Πρέπει, όμως, να έχουμε υπόψη μας ότι τα παιδιά κάτω των 8 ετών δεν έχουν την απαιτούμενη ωριμότητα για να χρησιμοποιήσουν πάντα όσα έχουν μάθει. Για τον λόγο αυτό πρέπει να συνοδεύονται από ενήλικες από και προς το σχολείο ή τη στάση του σχολικού λεωφορείου.

* Κρατάμε πάντα τα μικρά παιδιά από το χέρι και τα έχουμε από τη μέσα πλευρά του πεζοδρομίου.

* Δεν ξεχνάμε ότι τα παιδιά μαθαίνουν παρατηρώντας, γι’ αυτό πρέπει να τους δίνουμε το καλό παράδειγμα, ακολουθώντας οι ίδιοι τους κανόνες της σωστής οδικής συμπεριφοράς.

2 Εφόσον πηγαίνουμε τα παιδιά στο σχολείο με το αυτοκίνητο, πρέπει να τους μάθουμε να κάθονται πάντοτε στο πίσω κάθισμα, δεμένα σωστά. Οι αντιπροσωπείες αυτοκινήτων και τα καταστήματα με αξεσουάρ αυτοκινήτων ή παιδικά είδη μπορούν να προτείνουν ποιο είναι το σωστό κάθισμα ή ζώνη ασφαλείας για κάθε παιδί, ανάλογα με το ύψος και το βάρος του.

* Πρέπει, επίσης, να μάθουμε στα παιδιά να μπαίνουν και να βγαίνουν από το αυτοκίνητο πάντοτε από την πλευρά του πεζοδρομίου.

* Στην περίπτωση που τα παιδιά πηγαίνουν με σχολικό λεωφορείο, πρέπει τόσο το σχολείο όσο και οι γονείς να τους εξηγήσουν γιατί πρέπει να φοράνε και εκεί τη ζώνη ασφαλείας, καθώς και ότι οφείλουν να προσέχουν πολύ την ώρα που μπαίνουν και βγαίνουν από αυτό.

3 Αν τα παιδιά πηγαίνουν στο σχολείο με ποδήλατο ή μοτοποδήλατο, πρέπει να γνωρίζουν ότι εφόσον βγαίνουν στον δρόμο με το δίκυκλό τους, έχουν τις ίδιες υποχρεώσεις με τα άλλα οχήματα.

* Πρέπει να φορούν πάντοτε κράνος κατάλληλου μεγέθους, σωστά δεμένο, καθώς και να γνωρίζουν καλά και να ακολουθούν τους κανόνες οδικής κυκλοφορίας.

* Τα δίκυκλά τους να είναι σε καλή κατάσταση και σωστά εξοπλισμένα με καθρέφτες και φώτα, ώστε να φαίνονται τις βραδινές ώρες.

* Για να κυκλοφορήσουν στον δρόμο με μοτοποδήλατο, πρέπει να έχουν συμπληρώσει το 16ο έτος της ηλικίας τους και να έχουν προμηθευτεί νόμιμη άδεια.

4 Τα παιδιά που πηγαίνουν με τα πόδια στο σχολείο πρέπει να φορούν ανοιχτόχρωμα ρούχα ή ρούχα με ένθετο ανακλαστικό υλικό, για να διακρίνονται από τους διερχόμενους οδηγούς, ειδικότερα το βράδυ.

5 Στην έξοδο όλων των σχολείων πρέπει να υπάρχει προστατευτικό κιγκλίδωμα, ώστε τα παιδιά να μην μπορούν να βγουν απευθείας στον δρόμο.



Μέσα στο σχολείο

6 Όλα τα σχολεία πρέπει συνεχώς να ελέγχουν τις κτιριακές τους εγκαταστάσεις, ώστε να είναι ασφαλείς για τα παιδιά που στεγάζουν. Σε αυτό μπορούν να βοηθήσουν και οι γονείς των μαθητών με σωστές παρατηρήσεις και εποικοδομητικές προτάσεις.

* Εφόσον το σχολείο διαθέτει χημείο, θα πρέπει να παραμένει κλειδωμένο εκτός από τις ώρες του μαθήματος, όπου υπάρχει υπεύθυνος εκπαιδευτικός.

7 Τα σχολεία πρέπει να έχουν σωστό σύστημα πυρασφάλειας και κάθε χρόνο να γίνεται άσκηση ασφαλούς εγκατάλειψης του κτιρίου σε περίπτωση φωτιάς. Η ίδια προετοιμασία πρέπει να γίνεται και για την περίπτωση σεισμού.

8 Όλα τα σχολεία πρέπει να διαθέτουν πλήρες φαρμακείο για την παροχή Α΄ Βοηθειών με κάποιον υπεύθυνο γι’ αυτό και —αν είναι δυνατό— έναν νοσηλευτή ή μια νοσηλεύτρια. Πρέπει επίσης να υπάρχουν εμφανώς αναρτημένα τα τηλέφωνα του πλησιέστερου Κέντρου Υγείας ή Νοσοκομείου.

* Νηπιαγωγοί, δάσκαλοι, καθηγητές και γυμναστές πρέπει ιδανικά να εκπαιδεύονται στις βασικές Α΄ Βοήθειες. Στις μεγάλες τάξεις αυτό μπορεί να γίνεται και για τους μαθητές.

Στο προαύλιο

9 Την ώρα του διαλείμματος πρέπει πάντα να είναι παρόντες κάποιοι υπεύθυνοι.

1
0 Εάν το σχολείο διαθέτει παιδική χαρά ή γυμναστήριο, πρέπει να γίνεται συνεχής έλεγχος, ώστε το υλικό (κούνιες, τσουλήθρες, μονόζυγα, μπασκέτες) και ο γύρω χώρος να πληρούν τους κανόνες ασφαλείας. Πρέπει, επίσης, τα παιδιά να ενημερώνονται ποιος είναι ο σωστός τρόπος χρήσης του υπάρχοντος εξοπλισμού.

1
1 Πρέπει τα παιδιά να προειδοποιούνται, και να γίνεται σωστός έλεγχος, ώστε να μη φέρνουν στο σχολείο επικίνδυνα και αιχμηρά αντικείμενα.

1
2 Στην αρχή κάθε σχολικού έτους πρέπει να γίνεται μια ανοιχτή συζήτηση μεταξύ δασκάλων και μαθητών για θέματα πρόληψης παιδικών ατυχημάτων, κυρίως στους σχολικούς χώρους.

Όσο σημαντική είναι για την πρόληψη παιδικών ατυχημάτων η υποδομή που παρέχεται από τους ενήλικες, εξίσου σημαντικό είναι να μάθουν τα παιδιά, από την πιο μικρή ηλικία, να αναγνωρίζουν τους κινδύνους και να προστατεύουν τον εαυτό τους. Προσοχή όμως στην υπερπροστασία, γιατί μπορεί εύκολα να φέρει το αντίθετο αποτέλεσμα.

Κυκλοφοριακή ΑγωγήΣχολική λειτουργία
ΠΗΓΗ: pedtrauma.gr
ΕΙΚΟΝΑ: dabrowka.poznan.pl

Οδηγίες για μαθήματα χωρίς βιβλία

Του Αχιλλέα Μανδρίκα
Σχολικός σύμβουλος 26ης Περιφέρειας Αθηνών

Θεωρούμε ότι οι εκπαιδευτικοί διαθέτουν την ευελιξία, τη δημιουργικότητα και την ικανότητα εύρεσης ποικιλίας λύσεων για την αντιμετώπιση του προβλήματος της έλλειψης σχολικών βιβλίων. Η υπευθυνότητα, η αξιοπρέπεια και ο αυτοσεβασμός που έχει επιδείξει ο καθένας χωριστά και όλοι μαζί ως εκπαιδευτική κοινότητα εξασφαλίζουν τη βεβαιότητα ότι οι εκπαιδευτικοί θα αντεπεξέλθουν στην έκτακτη αυτή κατάσταση, για την οποία δε φέρουν ευθύνη, αντιμετωπίζοντάς την ως παιδαγωγική και διδακτική πρόκληση.

Ακολουθούν γενικές και ειδικότερες (ανά μάθημα) οδηγίες για τον λειτουργικό χειρισμό του θέματος. Συντάχθηκαν με δεδομένη την περιορισμένη οικονομική δυνατότητα των σχολείων, την ανυπαρξία διαδραστικών πινάκων στα περισσότερα, την περιορισμένη διαθεσιμότητα σε βιντεοπροβολείς, την άνιση πρόσβαση των μαθητών σε ηλεκτρονικά μέσα μάθησης και, βέβαια, την αγωνία των εκπαιδευτικών να ανταποκριθούν στα καθήκοντά τους.

Γενικές οδηγίες

1 Προμήθεια ενός αντιτύπου ανά μάθημα για τον εκπαιδευτικό (ως οδηγό της διδακτέας ύλης) από τη σχολική βιβλιοθήκη, περσινά περισσεύματα βιβλίων, χρησιμοποιημένα βιβλία ή από εκτύπωση μέσω του Ψηφιακού Σχολείου, της ηλεκτρονικής βιβλιοθήκης του ΟΕΔΒ και του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου.

2 Δαπάνη χρόνου για διαμόρφωση του συναισθηματικού κλίματος στην τάξη, ειδικά στην περίπτωση που ο εκπαιδευτικός αναλαμβάνει νέα τάξη. Για τον σκοπό αυτό ενδείκνυνται βιωματικά παιχνίδια και ασκήσεις, ομαδικά παιχνίδια εντός και εκτός αίθουσας, επιτραπέζια παιχνίδια και ποικιλόμορφοι τρόποι έκφρασης.

3 Χρήση ασκήσεων φιλαναγνωσίας. Η αξιοποίηση της σχολικής βιβλιοθήκης και εξωσχολικών βιβλίων από το σπίτι θα ενεργοποιούσε τους μαθητές σε αυτόν τον τομέα, εξυπηρετώντας στόχους του γλωσσικού μαθήματος και όχι μόνο.

4 Υλοποίηση σχεδίων εργασίας σε ενότητες που προσφέρονται από τη διδακτέα ύλη (π.χ. ενότητα «Το Σχολείο μου» ή «Η Γειτονιά μου» στη Μελέτη Περιβάλλοντος Α΄ και Β΄ τάξης, ενότητα «Ζούμε σε κοινότητες» στη Μελέτη Περιβάλλοντος Γ΄ τάξης, ενότητα «Το νερό» στη Γλώσσα Δ΄ τάξης κλπ.)

Οδηγίες ανά μάθημα

Γλώσσα
  • Χρήση του Ανθολογίου (οι Β΄, Δ΄ και ΣΤ΄ τάξεις το έχουν, οι Γ΄ και Ε΄ τάξεις μπορούν να φέρουν το περσινό) για εξάσκηση στην ανάγνωση με παράλληλη διδασκαλία των γραμματικών φαινομένων από τα προβλεπόμενα εγχειρίδια που καθυστέρησαν.
  • Αφιέρωση χρόνου στη γραπτή έκφραση των μαθητών ή στη διαπίστωση του επιπέδου ικανότητάς τους.
  • Φωτοτύπηση κειμένου μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις και εφόσον ο εκπαιδευτικός κρίνει ότι αυτό εξυπηρετεί πολλαπλούς σκοπούς της διδασκαλίας και θα χρησιμοποιηθεί αρκετές μέρες.
  • Η Α΄ τάξη μπορεί να προχωρήσει στη διδασκαλία του προγραφικού σταδίου μόνο με τη χρήση τετραδίων και αργότερα με την αναγραφή του βασικού κειμένου στον πίνακα.

Μαθηματικά
  • Δαπάνη χρόνου για επανάληψη βασικών εννοιών και διαπίστωση βασικών ικανοτήτων των μαθητών.
  • Χρήση του πίνακα και τετραδίου μαθηματικών, όπου οι μαθητές θα αντιγράφουν και θα επιλύουν ασκήσεις, οι οποίες θα έχουν προηγουμένως διδαχθεί με τη χρήση αντικειμένων, υλικών και βιωματικών προσεγγίσεων ανάλογα με την τάξη και το θέμα.
  • Η Α΄ τάξη μπορεί να προχωρήσει κανονικά τη διδακτέα ύλη μόνο με τη χρήση αντικειμένων και τετραδίου.

Μελέτη Περιβάλλοντος
  • Χρήση βιωματικών προσεγγίσεων και παρουσιάσεις με τη χρήση πολύμορφης έκφρασης: εξορμήσεις και καταγραφές στην αυλή του σχολείου και στη γειτονιά, κατασκευή αφίσας ανά ομάδα, επισκέψεις σε υπηρεσίες του δήμου κλπ.
  • Χρήση εξωσχολικών βιβλίων που φέρνουν οι μαθητές ή υπάρχουν στη σχολική βιβλιοθήκη (φυτά, ζώα, επαγγέλματα κλπ.).
  • Υλοποίηση συνθετικών εργασιών κάθε μορφής ή υλοποίηση σχεδίων εργασίας.

Γεωγραφία
  • Χρήση του χάρτη ή σχολικού άτλαντα.
  • Αξιοποίηση άλλου έντυπου υλικού: εφημερίδες, περιοδικά, ταξιδιωτικοί οδηγοί κλπ.
  • Προβολή βιντεοταινιών που υπάρχουν στη σχολική βιβλιοθήκη.

Φυσικά
  • Προσπάθεια για προμήθεια 4–5 σχολικών βιβλίων, τα οποία θα χρησιμοποιούνται ανά ομάδα στο πλαίσιο ομαδοσυνεργατικής διδασκαλίας (αν και δεν είναι τελείως απαραίτητο).
  • Πειραματικές προσεγγίσεις με απλά υλικά.
  • Χρήση εξωσχολικών βιβλίων ανάλογα με το θέμα: ενέργεια, οικοσυστήματα, ήχος, ανθρώπινο σώμα κλπ.

Ιστορία
  • Δαπάνη χρόνου για σύνδεση με την περσινή ιστορία κάθε τάξης.
  • Αφήγηση στο κεφάλαιο της μυθολογίας στη Γ΄ τάξη χωρίς καμία απαίτηση αποστήθισης, με παράλληλη χρήση εξωσχολικών βιβλίων.
  • Φειδωλή χρήση φωτοτυπίας του βασικού κειμένου του μαθήματος (ένα την εβδομάδα) με παράλληλη χρήση και άλλων πηγών σε Δ΄, Ε΄, ΣΤ΄ τάξη.

Θρησκευτικά
  • Συζητήσεις στο πνεύμα των κειμένων του σχολικού βιβλίου χωρίς καμία απαίτηση αποστήθισης.

Σχολικά μαθήματα
ΚΕΙΜΕΝΟ: esos.gr (09.09.2011)
ΠΗΓΗ: psamouxos.blogspot.com

Για να αγαπήσουν το βιβλίο

Οι περισσότεροι γονείς πιστεύουν ότι η ανάγνωση έχει χάσει τη μάχη για τα παιδιά που μεγαλώνουν στην εποχή της εικόνας. Ο γνωστός Αμερικανός βιβλιοκριτικός Μάικλ Νόρις δε συμφωνεί.

Σύμφωνα με τον κ. Νόρις, οι λιλιπούτειοι αναγνώστες χρειάζονται ελευθερία επιλογών για να μάθουν να βυθίζονται με ενθουσιασμό σε ένα καλό βιβλίο. Στο τελευταίο τεύχος του περιοδικού «Τhe Βook Ρublishing Report» δίνει πέντε συμβουλές στους γονείς που θέλουν να μυήσουν τα παιδιά στη χαρά της ανάγνωσης:

1 Μην κάνετε την ανάγνωση να ακούγεται σαν αγγαρεία, σαν «υποχρεωτική εργασία». Η ενασχόληση με το βιβλίο δεν είναι θέμα «καλής» συμπεριφοράς.

2 Αφήστε το παιδί να διαλέξει μόνο του τι θα διαβάσει ανάμεσα σε βιβλία που έχετε προεπιλέξει.



3 Μην τηρείτε αυστηρά την κατηγοριοποίηση των βιβλίων ανά ηλικία.

4 Μην του λέτε τι σας άρεσε να διαβάζετε όταν ήσασταν στην ηλικία του.

5 Σταθείτε παράμερα και αφήστε το να συνεννοηθεί απευθείας με τον υπάλληλο του βιβλιοπωλείου ή της βιβλιοθήκης. «Ακόμη κι αν η μαμά ή ο μπαμπάς στέκονται κοντά στο παιδί την ώρα που ο βιβλιοπώλης το ρωτάει τι θα ήθελε να διαβάσει, εκείνο θα δώσει μια απάντηση που πιστεύει ότι θα ικανοποιήσει τους γονείς του και δε θα είναι η ίδια με εκείνη που θα έδινε αν ήταν μόνο του», λέει ο κ. Νόρις.

Λογοτεχνία – Φιλαναγνωσία

9 Σεπ 2011

Γιατί να του λέτε παραμύθια

Από το περιοδικό Prevention

«Απουσία της παιδικής ηλικίας» είναι ο όρος που χρησιμοποιούν οι ειδικοί για τα σημερινά, πιο έξυπνα, πιο «σκεπτόμενα» παιδιά, τα οποία όμως εγκαταλείπουν πρόωρα την αθωότητα της ηλικίας τους. Είναι χαρακτηριστικό, αλλά και μάλλον δυσοίωνο, το γεγονός ότι ολοένα και περισσότερα παιδιά τείνουν να συμπεριφέρονται ως ενήλικοι. Ακολουθούν και αυτά τα ερεθίσματα της εποχής μας, όπου προωθείται μια καταναγκαστική ωριμότητα, εξαιτίας της οποίας καλούνται να ασχοληθούν με έναν σωρό πράγματα για να καταφέρουν να ανταποκριθούν στις σύγχρονες απαιτήσεις.

Ευτυχώς, στον αντίποδα υπάρχουν ακόμη τα παραμύθια, τα οποία μας παραπέμπουν σε παλαιότερες, πιο «αγνές» εποχές και αποτελούν πολύτιμα εργαλεία στο σωστό μεγάλωμα των παιδιών.


Τι προσφέρουν τα παραμύθια

1. Εξάπτουν την παιδική φαντασία

Ένας τεράστιος κόσμος ανοίγεται μπροστά στα παιδιά. Σε αυτόν μπορούν να χωρέσουν νέες γνώσεις, ποικίλα ερεθίσματα αλλά και τα περίπλοκα συναισθήματά τους.

2. Αντιπαραθέτουν το «καλό» με το «κακό»

Η μάχη του πρίγκιπα με τον δράκο ή του πρόβατου με τον λύκο προετοιμάζει τα παιδιά για τους αγώνες που θα κληθούν να δώσουν όταν «χάσουν» την ασφάλεια που απλόχερα παρέχουν οι γονείς. Επίσης, παραδίδεται ένα μάθημα ηθικής: Στο τέλος των παραμυθιών χάνει πάντα ο «κακός». Το καλό και το σωστό συνδέονται στο παιδικό μυαλό με την ευτυχία και τη δικαίωση.

3. Περνούν το μήνυμα της αλληλεγγύης

Στα περισσότερα παραμύθια κάποιος συνεργάζεται με τον ήρωα ή την ηρωίδα. Οι πρωταγωνιστές —όσο έξυπνοι, πλούσιοι, σπουδαίοι ή δυνατοί κι αν είναι— δεν μπορούν σε καμία περίπτωση να φτάσουν τον στόχο τους ή να ολοκληρώσουν τον «άθλο» που έχουν να φέρουν εις πέρας χωρίς τη μεσολάβηση ή τη συμβουλή κάποιου. Έτσι τα παιδιά μαθαίνουν από νωρίς τη σημασία που έχει η συνεργασία, η παροχή βοήθειας και συμπαράστασης προς και από τον πλησίον.

4. Είναι η φωνή της ελπίδας

Τα παραμύθια μιλούν στα παιδιά για τα προβλήματα που έχουν να αντιμετωπίσουν: τον φόβο, την τιμωρία, την έλλειψη αγάπης, την εγκατάλειψη, τον θάνατο, τη μοναξιά. Επικεντρώνονται, ωστόσο, στο ότι μέσα από όλα αυτά μπορούν να βγουν νικητές:
  • Μπορούν να κινήσουν βουνά ή να περάσουν μέσα από ένα σκοτεινό δάσος...
    (συμβολίζουν τις καθημερινές δοκιμασίες, αλλά και τη δυσκολία του αποχωρισμού από την εστία της οικογένειας)
  • Μπορούν να αναμετρηθούν με τέρατα...
    (δίνουν σάρκα και οστά στο άγνωστο και στις παροδικές αξίες)
  • Μπορούν να ξεγελάσουν πανούργες μάγισσες...
    (συμβολίζουν τα φαινομενικά ανυπέρβλητα εμπόδια)
  • Μπορούν να κατατροπώσουν μια άσπλαχνη μητριά...
    (αντικατοπτρίζει τη σκοτεινή φύση μας)
  • Μπορούν να τα βάλουν και με πονηρά ξωτικά...
    (συγκεντρώνουν όλα τα παιδικά ελαττώματα)

5. Παρέχουν συμβολισμούς, ανοίγουν έναν καινούργιο, «μαγικό» κόσμο

Τα ζώα, τα φυτά, ακόμη και τα αντικείμενα, έχουν ζωή, δυνατότητα απόφασης και επιλογής. Ακολουθούν τις αξίες των λαών από τις απαρχές του ανθρώπινου είδους αλλά και όλα όσα έχει ανάγκη να πιστεύει καθένας από εμάς τα πρώτα χρόνια της ζωής του.

Λογοτεχνία – Φιλαναγνωσία
ΠΗΓΗ: paidagwgos.blogspot.com (07.02.2010)
ΕΙΚΟΝΑ: miscw.com

7 Σεπ 2011

Ένα πολύτιμο «εφόδιο» για τη ζωή

Της Λουίζας Βογιατζή
Συμβουλευτική ψυχολόγος

Οι διακοπές φτάνουν στο τέλος τους. Για τους περισσότερους μεγάλους έχουν ήδη τελειώσει, για τους μικρούς μένουν ακόμη λίγες μέρες για να αρχίσει το «πρόγραμμα».

«Καιρός ήτανε», «τέλειωσαν τα ψέματα», «καλή η τεμπελιά, αλλά να μην την πολυσυνηθίζουν», λένε πολλοί από τους μεγάλους και σαν να δείχνουν ανακουφισμένοι που τα παιδιά ξαναμπαίνουν σε μια πιο ελεγχόμενη κατάσταση, σαν να θέλουν να τους υπενθυμίσουν ότι δεν πρέπει να παρααφήνονται στη χαλαρή και ελεύθερη αίσθηση των διακοπών, της «πολυτέλειας» τού «όλη μέρα παιχνίδι». Τα παιδιά πρέπει να μαθαίνουν να είναι πειθαρχημένα, να αξιοποιούν τον χρόνο τους, να κάνουν πράγματα χρήσιμα, παραγωγικά, ωφέλιμα. Το μόνο που παραμένει αμφισβητήσιμο είναι η άποψη ότι όλα αυτά μπορούν να υποκαταστήσουν εκείνο που συνήθως στερούν από το παιδί: την ευκαιρία να παίξει, τον χρόνο για παιχνίδι.

Τι χρειάζονται πραγματικά τα παιδιά;

Οι γονείς, που έχουν αδιαμφισβήτητα τις καλύτερες προθέσεις, θέλουν να «εξοπλίσουν» τα παιδιά τους με τον πιο πλήρη τρόπο, για να είναι έτοιμα και ικανά να αντιμετωπίσουν τη ζωή και να ευτυχήσουν. Με αυτό το σκεπτικό τα περισσότερα παιδιά τα περιμένει με την καινούργια σχολική χρονιά ένα πρόγραμμα «βαρβάτο», γεμάτο «ωφέλιμες» δραστηριότητες: σχολείο φυσικά, μαθήματα, ξένες γλώσσες, αθλητικές, καλλιτεχνικές και παιδαγωγικές δραστηριότητες.

Όλα αυτά αξιολογούνται από τους γονείς ως «σοβαρά και αναγκαία», σε αντίθεση με το παιχνίδι, που θεωρείται δευτερεύουσας σημασίας, όχι ιδιαίτερα χρήσιμο, απαραίτητο μόνο για να «ξεδίνουν» λίγο τα παιδιά, και άρα «δεν έγινε και τίποτα» αν δεν τους δίνεται και τόσο συχνά η ευκαιρία να παίζουν.

Μπορεί αυτά να ακούγονται υπερβολικά και σίγουρα πολλοί γονείς θα διαμαρτυρηθούν, λέγοντας ότι τα παιδιά τους παίζουν όλη τη μέρα, ότι την ώρα που θα έπρεπε να μελετούν χάνουν την ώρα τους παίζοντας και χαζολογώντας και ότι εν πάση περιπτώσει υπάρχουν και τα Σαββατοκύριακα και οι διακοπές για να παίζουν.

Και δε θα έχουν άδικο, γιατί ο ρόλος τους ως γονιών είναι να φροντίζουν για την εξασφάλιση των αναγκαίων αγαθών, για την τήρηση κανόνων και πειθαρχίας στη ζωή του παιδιού τους και να μεριμνούν για όσα αυτό χρειάζεται για να αντεπεξέλθει στις ευθύνες της μελλοντικής ενήλικης ζωής του. Δεν εμπίπτει στα παραδοσιακά καθήκοντα των γονιών να ασχολούνται με το παιχνίδι των παιδιών παρά μόνο για να το περιορίζουν, να το ελέγχουν ή, σε ορισμένες περιπτώσεις, να το παρακολουθούν ως θεατές, αν έχει π.χ. τη μορφή αγωνίσματος.

Μπορεί βέβαια να αναρωτηθεί κανείς γιατί τέτοια εμμονή με το παιχνίδι, εφόσον όλα αυτά που κάνουν τα παιδιά αποσκοπούν στο δικό τους καλό, είναι δημιουργικά, επιμορφωτικά και τόσο καλά σχεδιασμένα, ώστε να τους προσφέρουν το μεγαλύτερο κέρδος με τον πιο ευχάριστο τρόπο. Τι άλλο χρειάζεται ένα παιδί για να αναπτυχθεί σωστά;

Το πολύτιμο παιχνίδι

O διαρκώς αυξανόμενος αριθμός παιδιών και εφήβων με ψυχικές και ψυχοσωματικές διαταραχές, μαθησιακές δυσκολίες, κινητικά προβλήματα, νευρικότητα, άγχος, επιθετικότητα δεν μπορεί παρά να μας αναγκάζει να αμφισβητούμε το πόσο καλά, ωφέλιμα και επαρκή είναι όλα αυτά, που με τόση περίσκεψη έχουν μελετηθεί και επιλεγεί για το καλό τους. Και μας κάνουν να αναρωτηθούμε μήπως ο «μεγάλος χαμένος», το ελεύθερο παιχνίδι των παιδιών, μπορεί να τους προσφέρει επίσης πάρα πολλά, και μάλιστα χωρίς «παρενέργειες».

Το παιχνίδι είναι ένα σημαντικότατο κομμάτι στη ζωή των παιδιών από τη βρεφική ηλικία έως την εποχή της ενηλικίωσης.


Είναι τόσο απαραίτητο για την προσωπική και κοινωνική ολοκλήρωσή τους, για την ψυχική και σωματική τους ανάπτυξη και για τη διανοητική και αισθητική τους εξέλιξη, επειδή με το παιχνίδι ένα παιδί:

1. Αποφορτίζει τις ψυχικές εντάσεις

Όταν τα παιδιά έχουν τη δυνατότητα να παίξουν με σχετική ελευθερία και χωρίς πίεση χρόνου, δημιουργούν μια κατάσταση έντασης και εγρήγορσης και βυθίζονται μέσα στη φανταστική πραγματικότητα που δημιουργούν με τέτοιο τρόπο, ώστε όλα όσα φαντάζονται, αισθάνονται, επιθυμούν εκείνη τη στιγμή να βιώνονται ως αληθινά. Ταυτόχρονα, δεν παύουν ούτε στιγμή να ξέρουν ότι παίζουν και να έχουν επίγνωση των ορίων του παιχνιδιού. Αυτή είναι μια κατάσταση που, στην παιδική ηλικία τουλάχιστον, μόνο με το παιχνίδι μπορεί να επιτευχθεί και η οποία δίνει τη δυνατότητα στα παιδιά να «ξαναζήσουν» ευχάριστες και δυσάρεστες στιγμές, να ανακαλέσουν «καλά» και «κακά» συναισθήματα και να επεξεργαστούν με τον τρόπο τους όσα ζουν καθημερινά. Να τα αναπλάσουν, δηλαδή, να τα μεταφέρουν σε μια «γλώσσα» που τους είναι πιο προσιτή, να τα συνδέσουν με άλλα πράγματα που γνωρίζουν και έχουν ζήσει και με τον τρόπο τους να τα αξιολογήσουν και να τα αφομοιώσουν. H χαρά, η λύπη, ο ενθουσιασμός, η προσδοκία, η απογοήτευση, ο φόβος, ο θαυμασμός, η ζήλια, η ντροπή, η περηφάνια, όλα τα συναισθήματα που μπορεί να νιώσει ένα παιδί ξαναβιώνονται με τρόπο καθαρτικό στο παιχνίδι, ώστε να μειώνονται οι εντάσεις και να μη συσσωρεύονται.

2. Αναγνωρίζει την αναγκαιότητα των κανόνων

Το παιχνίδι υπόκειται πάντα σε κάποιους κανόνες, τους οποίους το παιδί είναι υποχρεωμένο να τηρήσει για να μην το «χαλάσει». Το παιδί βρίσκεται σε μια κατάσταση όπου είτε επιλέγει μόνο του τους κανόνες είτε πειθαρχεί με τη θέλησή του σε κάποιους, επειδή θέλει να παίξει. Βιώνει, δηλαδή, και αναγνωρίζει «από πρώτο χέρι» την αναγκαιότητα της ύπαρξης ή της επινόησης και της τήρησης κανόνων για να πραγματοποιηθεί κάτι που το ευχαριστεί, για να γίνει αποδεκτό από μια ομάδα και για να πετύχει έναν σκοπό. Ταυτόχρονα παίρνει «μάθημα ηθικής», καθώς, στα ανταγωνιστικά τουλάχιστον παιχνίδια, είναι υποχρεωμένο να παραμείνει προσκολλημένο στους κανόνες παρά την επιθυμία του να νικήσει.

3. Αναπτύσσει συναισθηματική νοημοσύνη

Στα παιχνίδια με τους άλλους το παιδί μαθαίνει να δημιουργεί και να διατηρεί σχέσεις, να υπολογίζει και να σέβεται τους συμπαίκτες, αλλά και να υπερασπίζεται τον εαυτό του και την ανάγκη του για συντροφιά ή απομόνωση. Μαθαίνει να χτίζει και να αξιολογεί φιλίες, να εμπιστεύεται και να προστατεύει τον εαυτό του από σχέσεις που το βλάπτουν. Ζει την εμπειρία της μοιρασμένης χαράς και λύπης, την ικανοποίηση της συνεργασίας, την αίσθηση της δύναμης που δίνει το να ανήκεις σε μια ομάδα και τις υποχρεώσεις που αυτό συνεπάγεται.

4. Μαθαίνει πώς να μαθαίνει

Με το παιχνίδι το παιδί φαντάζεται και δημιουργεί. Παίζοντας καλείται να επιστρατεύσει ό,τι ξέρει για να «στήσει» το παιχνίδι του, να φανταστεί πράγματα και καταστάσεις που δεν υπάρχουν, προκειμένου να το εμπλουτίσει και να του δώσει ένταση. Για να φτιάξει τον κόσμο του παιχνιδιού του πλάθει, χτίζει, παριστάνει, επινοεί, μετατρέπει. H φαντασία, χρησιμοποιώντας την έμφυτη περιέργεια και ικανότητα για μάθηση, απογειώνεται με σκοπό να γίνει το παιχνίδι πιο ελκυστικό. Ταυτόχρονα το παιδί «φέρνει στα μέτρα του» τον πραγματικό κόσμο, ανοίγει δρόμους για να τον κατανοήσει. H έντονη «δράση» της φαντασίας στο παιχνίδι των μικρών παιδιών είναι ο προάγγελος της κατανόησης και της δημιουργικής μάθησης.

5. Αποκτά αυτογνωσία

Στα παιχνίδια μίμησης και μεταμφίεσης το παιδί μπαίνει σε ρόλους ξένους προς αυτό, δοκιμάζοντας έτσι τις δυνατότητές του, αλλά και γνωρίζοντας τα όριά του. Πραγματοποιεί κρυφές ή φανερές επιθυμίες και χαίρεται κάνοντας πράγματα που δεν μπορεί να τα κάνει όταν είναι ο «αληθινός» εαυτός του και δεν προσποιείται.

6. Ελέγχει το σώμα του

Σε κάποια παιχνίδια, κυρίως κινητικά, το παιδί αφήνεται στην ευχαρίστηση που προκαλεί η ακραία σωματική διέγερση: ο ίλιγγος όταν στριφογυρίζει πολύ γρήγορα, όταν πηδάει από ψηλά, φτάνει ψηλά κάνοντας κούνια, κάνει βουτιές στο νερό, σκαρφαλώνει ή κατρακυλάει επιταχύνοντας σε μια κατηφόρα. Τάσεις βίαιες και καταστροφικές εκτονώνονται ακίνδυνα στο παιχνίδι όταν το παιδί γκρεμίζει τον πύργο που έφτιαξε, ψαλιδίζει τη ζωγραφιά του, κουρεύει την κούκλα του, διαλύει ένα μηχανικό παιχνίδι για να δει πώς είναι το εσωτερικό του.

Η απαρίθμηση των θετικών συνεπειών του παιχνιδιού θα μπορούσε να συνεχιστεί: Δεν αναφερθήκαμε στην αξία του παιχνιδιού για τη σωματική ανάπτυξη, την αντίληψη του χώρου και του χρόνου, την ικανότητα για συγκέντρωση και εστίαση της προσοχής, την εμπειρία της ανιδιοτέλειας και της μη σκοπιμότητας, την αίσθηση του ρυθμού και της αρμονίας που χαρακτηρίζει ορισμένα είδη παιχνιδιού και πολλά άλλα.

Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς

Ποιοι είναι, όμως, οι λόγοι που κάνουν τους γονείς συνυπεύθυνους για κάτι που «κανονικά» δε θα έπρεπε να τους απασχολεί παρά μόνο περιφερειακά; Το πρόβλημα είναι ότι οι συνθήκες της ζωής (ιδιαίτερα στις μεγάλες πόλεις, όπου ζουν και τα περισσότερα παιδιά) κάνουν τα παιδιά να εξαρτώνται από τους ενηλίκους για να μπορέσουν να παίξουν, εφόσον δεν μπορούν —παρά μόνο πολύ περιορισμένα— να κινηθούν μόνα τους στην περιοχή όπου ζουν.

Για να υπάρξει, για να δημιουργηθεί παιχνίδι, χρειάζονται
ένα ή περισσότερα παιδιά,
ένας χώρος προστατευμένος από κινδύνους, αλλά και από ενηλίκους που ασκούν διαρκή έλεγχο,
χρόνος αρκετός και απερίσπαστος, τόσος ώστε να μπορεί να εξελιχθεί η δράση του παιχνιδιού και να υπάρξει κάποια κορύφωση (δηλαδή να μη μένει το παιχνίδι συνέχεια στην αρχή ή στη μέση) και, ενδεχομένως,
κάποια παιχνίδια ή αντικείμενα που να μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως παιχνίδια, χωρίς όμως αυτά να είναι πάντοτε απαραίτητα.

Το μόνο από αυτά που διαθέτει η πλειοψηφία των παιδιών, σε βαθμό υπερβολής, είναι και το λιγότερο αναγκαίο: τα παιχνίδια.

Αυτό που μπορούν να κάνουν οι γονείς είναι να εκτιμήσουν το παιχνίδι ως κάτι απόλυτα αναγκαίο και πολύτιμο για τα παιδιά και να το αφήσουν να έχει τον χώρο του και, κυρίως, τον χρόνο του μέσα στο καθημερινό τους πρόγραμμα.

Μπορεί η δεύτερη ή η τρίτη γλώσσα, το μάθημα πιάνου, η κολύμβηση να είναι απαραίτητα εφόδια για τα παιδιά, αλλά δεν είναι ευκαιρίες που χάνονται για πάντα αν δε γίνουν στην παιδική ηλικία. Αν δε μάθεις τάε κβον ντο στα έξι σου χρόνια, μπορείς να μάθεις στα 26 (αν το χρειαστείς), μπορείς να μάθεις κιθάρα στα 60, αν το θελήσεις, και να κολυμπάς σαν θαλασσόλυκος, έστω και αν δεν έχεις μάθει τις σωστές κινήσεις στο κολυμβητήριο.

Δε θα έχεις όμως ποτέ την ευκαιρία να ξαναπαίξεις σαν παιδί, αν δεν προλάβεις να παίξεις στην παιδική σου ηλικία.

Παιχνίδι
ΠΗΓΗ: vita.gr
ΕΙΚΟΝΑ: facebook.com/biology4u.gr/

Για να μην επηρεάζονται αρνητικά από την τηλεόραση

Συνέντευξη με την Αρετή Κυπραίου
Συμβουλευτική ψυχολόγος Μ.Sc., συντονίστρια Σχολών Γονέων

Τηλεόραση: η σύγχρονη ηλεκτρονική... νταντά;

— Η αλήθεια είναι ότι η τηλεόραση είναι ένα μαγικό κουτί. Μόλις την ανοίγεις, τα παιδιά σταματάνε να γκρινιάζουν, να κλαίνε, να τρέχουν, να φωνάζουν και κάθονται ευτυχισμένα για όση ώρα κρατάει η αγαπημένη τους εκπομπή. Φοβερή πρόκληση για τον σύγχρονο γονιό, ειδικά όταν γνωρίζουμε τους ρυθμούς της ζωής. Η τηλεόραση μπορεί να μοιάζει με την ιδανική λύση στο να απασχοληθούν τα παιδιά ευχάριστα, ωστόσο τα πράγματα δεν είναι ακριβώς έτσι.

Σύμφωνα με την Αμερικανική Παιδιατρική Εταιρεία, τα παιδιά κάτω των 2 ετών δεν πρέπει να βλέπουν καθόλου τηλεόραση και τα μεγαλύτερα όχι πάνω από μισή με μία ώρα την ημέρα. Τα παιδιά που βλέπουν πολλή τηλεόραση έχουν, σύμφωνα με μελέτες, πιο επιθετική συμπεριφορά, είναι πιο ανυπάκουα, δε συγκεντρώνονται στη μελέτη τους, έχουν πιο χαμηλούς βαθμούς, είναι λιγότερο δημιουργικά, έχουν λιγότερη φαντασία, συχνά φοβούνται ότι κάτι κακό θα τους συμβεί, έχουν πιο άσχημες διατροφικές συνήθειες κλπ. Δε σημαίνει, βέβαια, ότι όλα τα παιδιά που βλέπουν τηλεόραση εμφανίζουν όλα αυτά τα συμπτώματα, αλλά ποιος γονιός θέλει για το παιδί του έστω και ένα ή δύο από αυτά;

Ωστόσο είναι απαραίτητο να «απαλλαγούμε» από την τηλεόραση; Να την απαγορέψουμε στα παιδιά μας; Και αν όχι, τι μπορούμε να κάνουμε;

— Πιστεύω ότι η τηλεόραση είναι μέσα στη ζωή μας και δε χρειάζεται να την απαγορέψουμε, γιατί αυτό θα μπορούσε στη σύγχρονη πραγματικότητα να έχει άλλες αρνητικές συνέπειες για ένα παιδί. Ωστόσο, μπορούμε να ακολουθήσουμε μια σειρά από στρατηγικές που θα βοηθήσουν τα παιδιά να μην επηρεάζονται αρνητικά από αυτήν:
Κατ’ αρχάς, είναι πολύ σημαντικό να ξέρουμε τι βλέπει το παιδί και, όσο μπορούμε, να το επιλέγουμε. Να μην ανοίγουμε απλώς την τηλεόραση και να το αφήνουμε να δει ό,τι έχει. Μπορούμε να «γράφουμε» αυτά που θεωρούμε κατάλληλα παιδικά ή να τα νοικιάζουμε.
Έχουμε συμφωνήσει από πριν πόση τηλεόραση θα δει το παιδί. Μπορούμε, ακόμη, να το εμπλέξουμε στη διαδικασία της απόφασης. Π.χ. «Το ξέρεις ότι η τηλεόραση βλάπτει τα ματάκια σου και ότι αν βλέπεις πολλή, θα κουραστούν. Πιστεύεις ότι μισή ώρα είναι εντάξει; Μετά μπορούμε να...» (παίξουμε το τάδε). Και συνεχίζουμε τη συζήτηση με το παιδί.
Καθώς σίγουρα δεν μπορούμε να απαγορέψουμε σε ένα αγόρι να βλέπει Σπάιντερμαν, αυτό που μπορούμε να κάνουμε είναι να συζητάμε μαζί του για το παιδικό. Πώς το βλέπει, τι πιστεύει. Έτσι, από τα εκπαιδευτικά παιδικά (π.χ. Ντόρα, Νόντυ, το Εργαστήριο του Μίκυ, Μπομπ ο Μάστορας κ.ά.), το παιδί θα «κρατάει» τα θετικά και θα μπορεί να τα ενσωματώνει στη συμπεριφορά του, ενώ από τα υπόλοιπα θα κρίνει και θα αποφασίζει ποια συμπεριφορά του αγαπημένου του ήρωα είναι σωστή και ποια όχι, ποιος είναι ο «κακός» της ιστορίας, γιατί δεν πρέπει να τον μιμηθούμε, τι συνέπειες θα έχει αυτό, αν πρέπει να τον φοβόμαστε κλπ.
Μπορούμε, επίσης, να συζητάμε και για τον σκοπό των διαφημίσεων.
Δε χρησιμοποιούμε την τηλεόραση ως έπαινο ούτε ως απειλή (θα φαίνεται πολύ πιο ελκυστική στα παιδιά). Π.χ. δε λέμε «Αν τελειώσεις τα μαθήματά σου νωρίς, θα δεις τηλεόραση» ή «Αν δεν κάνεις το τάδε, δε θα δεις τηλεόραση». Το παιδί θα κάνει αμέσως τον συνειρμό ότι η τηλεόραση είναι κάτι τέλειο (έβγαλα τα μαθήματα) και κατά συνέπεια θα την αποζητάει περισσότερο.
Δεν ξεχνάμε να κλείνουμε την τηλεόραση όταν τελειώνει το παιδικό, καθώς και ότι η θέση της είναι στο σαλόνι και όχι στο παιδικό δωμάτιο.
Προσφέρουμε ωραίες εναλλακτικές αντί της τηλεόρασης: κατασκευές, ζωγραφική, παζλ, επιτραπέζια, νερομπογιές, μαγειρική, βόλτες, ποδήλατο, παιχνίδι με φίλους, χορό, αθλητικές δραστηριότητες κλπ.

Πώς μπορούμε να καταλάβουμε ότι το παιδί μας είναι εξαρτημένο από την τηλεόραση;

— Εάν ένα παιδί ζητάει συνεχώς και επίμονα να δει τηλεόραση, αυτό δε σημαίνει απαραίτητα ότι είναι εξαρτημένο. Για να διαπιστωθεί κάτι τέτοιο, θα πρέπει να συνεκτιμηθούν πολλοί παράγοντες. Για παράδειγμα, αν τηρούνται όλα τα παραπάνω, αν το παιδί γενικά ζητάει επίμονα ό,τι θέλει και έχει μάθει ότι με τη φωνή καταφέρνουμε αυτό που θέλουμε ή αν επιδεικνύει αυτή τη συμπεριφορά μόνο στο θέμα της τηλεόρασης, σε ποια πρόσωπα του περιβάλλοντός του το ζητάει και πάρα πολλά άλλα.

Ωστόσο, αυτό είναι κάτι που εξαρτάται αποκλειστικά από αυτούς που φροντίζουν το παιδί. Εάν οι γονείς του ακολουθούν όσα αναφέραμε και, ακόμη, του προσφέρουν μια ποικιλία δραστηριοτήτων για τον ελεύθερο χρόνο του, αφιερώνουν λίγο από τον πολύτιμο χρόνο τους για να συζητήσουν μαζί του και του παρέχουν ευκαιρίες να αναπτύξει τη σκέψη και την κρίση του, τότε το παιδί δε θα εξαρτηθεί, σε καμία περίπτωση, από την τηλεόραση.

Τηλεόραση

6 Σεπ 2011

Η Χιονάτη στο δικαστήριο

Ο καλός βασιλιάς, ο αυταρχικός δάσκαλος, η κακιά μάγισσα, η μοχθηρή μητριά, ο άξιος πολεμιστής, ο αγαθός παπάς. Οι παλιοί με αυτά τα στερεότυπα γαλουχήθηκαν. Όμως τα κλασικά παραμύθια ασκούν ακόμη μεγάλη γοητεία στα παιδιά, αναπαράγοντας, χωρίς διάθεση αμφισβήτησης, τα κυρίαρχα μοντέλα εξουσίας. Το θέμα «Εξουσία και δύναμη στην παιδική και νεανική λογοτεχνία», που τελευταία συζητιέται έντονα διεθνώς, έχει κεντρίσει αρκετούς Έλληνες μελετητές. Μια νέα έκδοση με αυτόν τον τίτλο από τις εκδόσεις Πατάκη, σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Αιγαίου, συγκέντρωσε 22 μελέτες.

Το βιβλίο ανατρέχει στην παιδική λογοτεχνία, επισημαίνοντας αγαπημένα μοτίβα που ωθούν τα παιδιά να υιοθετήσουν μια επιθυμητή κοινωνική και ιδεολογική συμπεριφορά. Στην ουσία, υποστηρίζουν οι επιμελητές της έκδοσης Δ. Αναγνωστοπούλου και Γ. Παπαντωνάκης, «οι ενήλικες είναι οι αποικιοκράτες και τα παιδιά είναι οι αποικιοκρατούμενοι».

Ατέλειωτη κακοποίηση

Τα λαϊκά παραμύθια από την ηπειρωτική ή τη νησιωτική Ελλάδα δημιουργούν συχνά έκπληξη με την υπερβολή τους. Σε εκατοντάδες από αυτά τα παιδιά κακοποιούνται συστηματικά από μητριά, πατριό, γονείς, πεθερούς, παππούδες, ξένους. Η μητριά κρατάει τα σκήπτρα, όμως συνήθως βάζει τρίτους να εγκληματήσουν: τη μαμή, τον υπηρέτη, τον Αράπη, τον άντρα της, έναν κυνηγό. Στο πελοποννησιακό παραμύθι «Η κόρη του βασιλιά» (μια παραλλαγή της Χιονάτης) η μητριά ζητάει ως απόδειξη του θανάτου της προγονής της «να της πάνε αίμα ένα ποτήρι να πιει» κι αλλού απαιτεί τα μάτια ή τα χέρια του κοριτσιού. Σε άλλα παραμύθια (που θυμίζουν παραλλαγές του «Χάνσελ και Γκρέτελ») απάνθρωπη εμφανίζεται η ίδια η μάνα, που εγκαταλείπει τα παιδιά της, ενώ σε κάποια οι γονείς δε διστάζουν να τα σφάξουν.

Τα παιδιά υφίστανται κάθε είδους σωματική βία (ξύλο με βέργα, κρέμασμα από τον φράχτη, δηλητηρίαση, σφάξιμο και πέταμα μέσα στον φούρνο κλπ.) αλλά και λεκτική ή άλλη (φωνές, απειλές, απομόνωση, κατάρα, μάγεμα, εκδίωξη από το σπίτι, πώλησή τους). Σε κάποια παραμύθια τα παιδιά υφίστανται μέχρι και σεξουαλική κακοποίηση: ο πατέρας παντρεύεται την κόρη του, ο παπάς ή ο δάσκαλος επιθυμεί το κορίτσι —όμως συνήθως η κόρη ξεφεύγει και διατηρεί αλώβητη την αθωότητά της.

Κι αν όλα αυτά τα βίαια σας φαίνονται ξεπερασμένα, τα σημερινά στοιχεία είναι αφοπλιστικά: το 65,5% των γονέων κάνει χρήση σωματικής βίας εις βάρος των παιδιών του, οι περιπτώσεις αιμομιξίας είναι συχνές και βέβαια στο διαδίκτυο ανθεί η παιδική πορνογραφία. Σύμφωνα με κάποιους, οι θάνατοι και τα εγκλήματα στα παραμύθια συμβολίζουν την έκφραση κάποιας εσώτερης επιθυμίας. Μια κυρίαρχη άποψη άλλωστε είναι πως τα παραμύθια βοηθούν τα παιδιά να εξοικειώνονται με τη σκληρή πραγματικότητα.

Στο κεφάλαιο «Εγκλήματα, αδικήματα και αδικοπραξίες σε δημοφιλή λαϊκά παραμύθια» οι μελετητές εντοπίζουν τα αδικήματα που διαπράττουν οι γνωστότεροι ήρωες των κλασικών παραμυθιών και μας λένε τι ποινές επισείουν αυτά σύμφωνα με τον σημερινό ποινικό κώδικα. Έτσι, στην «Κοκκινοσκουφίτσα» η καταβρόχθιση της γιαγιάς από τον κακό λύκο θεωρείται ανθρωποκτονία από πρόθεση και ισοδυναμεί με ισόβια κάθειρξη, ενώ η εισβολή της Χιονάτης στο σπίτι των επτά νάνων θεωρείται διατάραξη οικιακής ειρήνης που τιμωρείται με φυλάκιση ενός έτους! Όταν πάντως η Γκρέτελ σκοτώνει την κακιά μάγισσα, η πράξη θεωρείται νόμιμη άμυνα και δεν τιμωρείται.

Τα στερεότυπα ανατρέπονται

Τη δεκαετία του ’60 σε Ευρώπη και Αμερική αρχίζουν να κυκλοφορούν βιβλία που αμφισβητούν τους κοινωνικά προκαθορισμένους ρόλους, αξιολογούν την ωριμότητα και την αυθεντία των γονιών, αμφισβητούν τις εξουσιαστικές σχέσεις μεταξύ παιδιών και γονιών και επανεξετάζουν τους «νόμους» που διέπουν την καθημερινότητα των παιδιών: από τα γλωσσικά πρότυπα μέχρι τα ωράρια ύπνου και φαγητού και τα πρότυπα υγιεινής και καθαριότητας.

Ένα πιο πρόσφατο παράδειγμα στα καθ’ ημάς είναι ο «Τράγος και τα εφτά λυκάκια» της Ρένας Ρώσση-Ζαΐρη, διασκευή του γνωστού παραμυθιού των Γκριμ «Ο λύκος και τα επτά κατσικάκια». Ως γνωστόν, στο κλασικό παραμύθι τα κατσικάκια τιμωρούνται (τα τρώει ο κακός λύκος), γιατί δε συμμορφώθηκαν στην εντολή της μαμάς να μην ανοίξουν την πόρτα. Και βέβαια, το ήμερο ζώο είναι καλό, ενώ το άγριο κακό. Όμως στον «Τράγο» τα στερεότυπα ανατρέπονται —κάτι που συναντάμε και στα «Τρία μικρά λυκάκια» του Ευγένιου Τριβιζά. Το κακό, λένε αυτοί, μπορεί να προέλθει και από το οικείο... Άλλωστε η οικολογία έχει εισβάλει στα σύγχρονα παραμύθια: εδώ είναι ο λύκος και όχι η Κοκκινοσκουφίτσα που κινδυνεύει με αφανισμό.

Η Άλκη Ζέη στο μυθιστόρημά της «Ο ψεύτης παππούς» περνάει αντιεξουσιαστικά πρότυπα και αντικομφορμιστικές θέσεις, παρουσιάζοντας έναν αντισυμβατικό παππού που καταλύει τα όρια του καθωσπρεπισμού και παρωδεί τον ίδιο του τον εαυτό. Η Ζωρζ Σαρή στα «Γενέθλια» μιλάει για τη δικτατορία υπό το πρίσμα ενός εννιάχρονου κοριτσιού που αντιλαμβάνεται τη χούντα μέσα από μικρά καθημερινά πράγματα.

Η νεότερη παιδική λογοτεχνία αρχίζει να ξανακοιτά και την ιστορία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το «Αγόρι με τη ριγέ πιτζάμα» του Τζον Μπόιν με ήρωα έναν μικρό Γερμανό, γιο ναζιστή. Δίνει μια νέα οπτική σε ένα «δύσκολο» θέμα όπως αυτό των στρατοπέδων συγκέντρωσης, που νωρίτερα παρουσιαζόταν αυστηρά και μόνο από τη σκοπιά των θυμάτων.

Όσο για τον Ευγένιο Τριβιζά, εμφανίζεται ως ο βασικός εκπρόσωπος της ανατροπής των γνωστών στερεοτύπων στην Ελλάδα. Σε δύο μάλιστα βιβλία του («Τα μαγικά μαξιλάρια» και «Η τελευταία μαύρη γάτα») καταφέρνει να περάσει στα παιδιά μια δυσνόητη έννοια: αυτή του ολοκληρωτισμού ως πολιτικού συστήματος. Περιγράφοντας τη γενοκτονία μαύρων γάτων, ουσιαστικά περιγράφει τις βασικές αρχές της μισαλλοδοξίας, του ρατσισμού και του φασισμού: σιγά σιγά οι ίδιοι οι γάτοι άλλου χρώματος, από φόβο, αρχίζουν να γίνονται δειλοί καταδότες, που σκοτώνουν τους παλιούς συντρόφους τους με τη δικαιολογία του χρώματός τους και με τη φρούδα ελπίδα ότι αυτούς δε θα τους πειράξει κανείς...

Λογοτεχνία – Φιλαναγνωσία

5 Σεπ 2011

Δέκα ιδέες για την πρώτη μέρα στο σχολείο

Της Σοφίας Τσιντσικλόγλου
Ειδική παιδαγωγός, paidagwgos.blogspot.com

Η πρώτη μέρα στο σχολείο προκαλεί άγχος σε πολλά παιδιά. Ειδικά για τα πρωτάκια του δημοτικού αλλά και τα πρωτάκια του γυμνασίου είναι μια μέρα που μπορεί να προκαλέσει αγωνία και έντονο άγχος. Θυμάμαι τη δική μου πρώτη μέρα στο γυμνάσιο. Όλα μου φαίνονταν τόσο άγνωστα, περίεργα και διαφορετικά. Είχα τόσο άγχος που δεν ξέρω πόσες —λίγες— ώρες κοιμήθηκα το προηγούμενο βράδυ. Μόλις βέβαια μπήκαμε στην τάξη και είδα τους παλιούς μου φίλους, ηρέμησα...

Κάθε παιδί θέλει κάποια προετοιμασία όσον αφορά την έναρξη του σχολείου. Και φυσικά, όταν μιλάμε για πρωτάκι δημοτικού, εκεί τα πράγματα είναι πιο σοβαρά.



Να μερικές ιδέες για το τι μπορείτε να κάνετε:

1 Επισκεφθείτε μαζί του το σχολείο κάποια μέρα πριν ανοίξει, για να δει έστω και απέξω τον χώρο. Όσο ασήμαντο κι αν σας φαίνεται, το να ξέρει εκ των προτέρων ένα τουλάχιστον από τα καινούργια πράγματα που έχει να αντιμετωπίσει, τον χώρο, θα το βοηθήσει να προσαρμοστεί ευκολότερα.

2 Διαλέξτε μαζί τα σχολικά είδη και τα ρούχα που θα φορέσει.

3 Την πρώτη μέρα καλό θα ήταν να το συνοδεύσετε στο σχολείο εσείς (ή, αν δεν μπορείτε, κάποιο άλλο στενό σας πρόσωπο με το οποίο αισθάνεται άνετα) και να μείνετε για λίγο στο προαύλιο. Η παρουσία σας εκεί θα το ανακουφίσει, καθώς δε θα αισθάνεται μόνο του, τουλάχιστον τα πρώτα λεπτά επαφής με το καινούργιο περιβάλλον. Προσέξτε, όμως, να μην το παρακάνετε και μείνετε περισσότερο ή το συνοδεύετε κάθε μέρα. Ο σκοπός είναι να του δώσετε θάρρος στην αρχή, για να αισθάνεται στη συνέχεια άνετα να πηγαίνει μόνο του. Η συνεχής παρουσία σας εκεί θα έχει το αντίθετο αποτέλεσμα: την πρώτη μέρα που θα χρειαστεί να εμφανιστεί μόνο του στο προαύλιο θα είναι σαν να πηγαίνει πρώτη φορά στο σχολείο.

4 Εξηγήστε του αναλυτικά τι θα κάνει εκεί, τι θα έχει να αντιμετωπίσει, ώστε να είναι προετοιμασμένο. Μεταδώστε του ενθουσιασμό, κινήστε του την περιέργεια, δώστε του κίνητρα για το σχολείο, τονίζοντας τα θετικά: πείτε του για τους καινούργιους φίλους που θα γνωρίσει, για τα παιχνίδια που θα παίξει, για τα πράγματα που θα μάθει και πώς θα του χρησιμεύσουν σε πρακτικό επίπεδο (ότι θα μπορεί π.χ. να διαβάζει τα «γράμματα», τους υπότιτλους, στα παιδικά και τις ταινίες για να τα βλέπει μόνο του, χωρίς τη βοήθειά σας), μιλήστε με καλά λόγια για τον δάσκαλο κλπ.

5 Μην υποτιμάτε τους φόβους του και μην του δείξετε σε καμία περίπτωση ότι σας φαίνονται ασήμαντοι. Σε εκείνο φαίνονται τεράστιοι —όπως ακριβώς και σε εσάς οι δικοί σας.

6 Μιλήστε του για τους δικούς σας φόβους την πρώτη μέρα στο σχολείο και πώς τους ξεπεράσατε. Μπορείτε, για παράδειγμα, να του διηγηθείτε πώς γνωρίσατε την πρώτη σας φίλη ή φίλο στο προαύλιο του σχολείου και πώς γυρίσατε μετά την πρώτη μέρα χαρούμενοι στο σπίτι.

7 Υποθέστε τι μπορεί να φοβάται και συζητήστε το. Πείτε του, για παράδειγμα, ότι τα μαθήματά του δε θα είναι δύσκολα και ότι είστε βέβαιοι πως θα τα πάει περίφημα σε όλα (μην επιμείνετε πολύ στο τελευταίο, για να μην του δημιουργήσετε πρόσθετο άγχος με τις δικές σας, υψηλές απαιτήσεις). Σχεδιάστε μαζί του πώς θα αντιμετωπίσει όσα φοβάται: πώς θα προσεγγίσει τα άλλα παιδιά, πώς θα μιλήσει στον δάσκαλο, πώς θα το βοηθάτε στο διάβασμα αν δυσκολευτεί σε κάτι.

8 Δώστε παράδειγμα κάποιου άλλου παιδιού που γνωρίζει και συμπαθεί (π.χ. μεγαλύτερου φίλου ή ξαδέρφου) και αναφέρετε πώς εκείνο ξεπέρασε τους φόβους του ή πώς πέρασε την πρώτη μέρα στο σχολείο. Μην μπείτε, όμως, σε συγκρίσεις του τύπου «εκείνος δε φοβόταν καθόλου» ή «ανυπομονούσε να πάει στο σχολείο», γιατί θα το κάνετε να αισθανθεί άσχημα.

9 Φτιάξτε μια ιστορία με τον αγαπημένο του ήρωα στην ίδια κατάσταση. Κάντε την αστεία, με μια δόση ηρωισμού αν ο ήρωας έχει υπερφυσικές δυνάμεις, και βεβαιωθείτε ότι τελειώνει με πολλούς καινούργιους φίλους γύρω από τον πρωταγωνιστή.

1
0 Καταπολεμήστε τους δικούς σας φόβους και το άγχος του αποχωρισμού. Αν δει εσάς ανήσυχους ή αγχωμένους, θα θεωρήσει τον φόβο του δικαιολογημένο και δε θα κάνει καμία προσπάθεια να τον αντιμετωπίσει. Μην το αφήσετε να πιστέψει ότι μπορεί να του συμβεί κάτι κακό αν απομακρυνθεί από κοντά σας.

Σχολική προσαρμογή
ΠΗΓΗ: paidagwgos.blogspot.com (27.08.2010)
ΕΙΚΟΝΑ: velikiynovgorod.ru

Καλλιεργημένοι διδάσκοντες

Του Χρίστου Στεργ. Μπελλέ
Συγγραφέας, πανεπιστημιακός

Καλός είναι —σύμφωνα με τον χαλκέντερο καθηγητή Χρίστο Τσολάκη— ο δάσκαλος εκείνος που διδάσκει στον μαθητή:
Πώς να μαθαίνει ουσιαστικά και όχι να παπαγαλίζει, να σερβίρει μασημένη τροφή. Η Ιστορία, για παράδειγμα, βασικός πυλώνας της παιδείας, αποτελεί το πλέον απεχθές, λόγω παπαγαλίας, μάθημα.
Πώς να δημιουργεί. Η δημιουργικότητα αποτελεί βασικό θεμέλιο λίθο δόμησης ενός σχολείου.
Πώς να χαίρεται τη δημιουργία του. Ο Νεοέλληνας δε χαίρεται, δεν απολαμβάνει τη δημιουργία του αλλά την αργία του.
Πώς, τέλος, να συνδημιουργεί.

Και όλα αυτά σεβόμενος τους «προγόνους», δηλαδή τη φύση, την παράδοση, την ιστορία, τον πολιτισμό, τα μνημεία, τις πηγές, τους μύθους, τα παραμύθια. Αυτά που εν συντομία αποκαλούμε ανθρώπινες ρίζες.

Αν κάποιος γνωρίζει καλά μαθηματικά, φυσική, χημεία, δε σημαίνει απαραίτητα πως είναι και καλός καθηγητής. Και τούτο είναι πολύ κακό, γιατί έχει να κάνει με παιδιά, με άγουρες, ακατέργαστες, ασπαίρουσες ψυχές. Εδώ η ευθύνη βαρύνει κυρίως την πολιτεία, το αρμόδιο υπουργείο, και έχει να κάνει με την ποιότητα, την ουσία, τον προσανατολισμό, τη σκοπιμότητα της επιμόρφωσης που προσφέρει στους παραπάνω καθηγητές.

Βιώνουμε το τραγελαφικό φαινόμενο να επιμορφώνουμε, χάριν παραδείγματος, τον μαθηματικό να γίνει καλύτερος στα μαθηματικά (του μαθαίνουμε δηλαδή πράγματα πάνω στην επιστήμη του), κάτι που είναι σίγουρα έξω από τον ρόλο και τον στόχο της επιμόρφωσης. Αντί να του μαθαίνουμε, δηλαδή, να αγαπήσει το λειτούργημά του, να χαίρεται το καινούργιο, να αποκτήσει συνείδηση της ευθύνης και της αποστολής που έχει ως πολίτης και, προπαντός, ως δάσκαλος, ο οποίος —εκών άκων— διδάσκει, διαπαιδαγωγεί, αποτελεί πρότυπο.
Να μάθει πως δεν μπορεί, δεν του επιτρέπεται, να υποτιμά νοημοσύνες, να κάνει κατάχρηση «εξουσίας» (έκφραση βαθιάς ανθρώπινης παρόρμησης) ή να διεξάγει «αντικαπνιστικό αγώνα» με το τσιγάρο στο στόμα!
Να εμπεδώσει πως η διδασκαλία είναι κυρίως δημιουργία, επικοινωνία (δάσκαλος-μαθητής) και πως, όταν διδάσκει, βρίσκεται «επί ξυρού ακμής», αφού το μεγάλο στοίχημα είναι να κερδίσεις τα καθαρά μάτια των μαθητών και να περάσεις αλώβητος απ’ την αλάνθαστη κρησάρα τους, το αισθητήριό τους.
Να γνωρίζει βαθιά μέσα του πως το πνεύμα του παιδιού, για να αποδώσει, χρειάζεται τάξη, πειθαρχία, εργατικότητα (έννοιες που δεν εγγίζουν όρια συστημικού αυταρχισμού και χειραγώγησης) και πως αναγκαία και απαραίτητη θρυαλλίδα, για να πάρουν τα μυαλά του φωτιά, δεν είναι άλλη από την αμφισβήτηση, την αμφιβολία, τη διαφωνία, την περιέργεια, την υποψία, την ανησυχία, ακόμα κι αυτή την άρνηση.

Δε θα υπάρξει δρόμος, δε θα υπάρξει οδός για επιστροφή «οίκαδε», αν δεν ποτίσει τα μύχια της ψυχής με το νάμα των παρακαταθηκών των μεγάλων σκαπανέων της εκπαίδευσης, αν δεν τα φωτίσει με το πρωτοπόρο, ριζοσπαστικό, ζείδωρο, αΐδιο φως τους. Ας απολαύσουμε το άρωμα, το χρώμα, τον πηλό με τον οποίο ο πρωτομάστορας και τελευταίος των Μοϊκανών, ο μεγάλος δάσκαλος Χρίστος Τσολάκης, πλάθει τον «ιδανικό δάσκαλό» του: «Τρεις οι κύριες ιδιότητες του Δασκάλου. Να ξέρει το γνωστικό αντικείμενο, να διαθέτει παιδεία (κουλτούρα, καλλιέργεια), να αγαπά τα παιδιά. Αν αγαπά τα παιδιά και έχει παιδεία, ακόμα και κανένα παιδαγωγικό βιβλίο να μην έχει διαβάσει, θα κάνει “δουλειά”». «Είναι αμαρτία να λειτουργείς χωρίς αγάπη στον έρωτα, τη δουλειά, τη ζωή την ίδια», υποστηρίζει ο εξίσου μεγάλος, χαλκέντερος δάσκαλος, ο Μανώλης Κριαράς.

ΥΓ. Άλλο παιδεία, άλλο εκπαίδευση. Η παιδεία είναι ο καρπός της εκπαίδευσης, είναι η πνευματική και ηθική αγωγή. Η παιδεία δεν αποτελεί αποκλειστικό προνόμιο των εγγραμμάτων. Αναρίθμητοι οι χωρίς παιδεία «εγγράμματοι».

Εκπαίδευση

4 Σεπ 2011

Η είσοδος του παιδιού στο σχολείο

Της Αποστολίας Ντέκοβα
Κλινική ψυχολόγος

Η είσοδος του παιδιού στο σχολείο είναι ένα χαρμόσυνο γεγονός, αλλά συχνά αντιμετωπίζεται με δισταγμό, φόβο, ανησυχία και άγχος τόσο από την πλευρά του παιδιού όσο και των γονιών. Το παιδί καλείται να απομακρυνθεί από τη θαλπωρή της οικογένειάς του και να αντεπεξέλθει μόνο του σε νέες καταστάσεις. Οι γονείς, από την άλλη πλευρά, ανησυχούν αν το παιδί τους θα έχει επαρκή φροντίδα και προσοχή στο σχολείο, αλλά ταυτόχρονα έρχονται σε επαφή, συνειδητά ή ασυνείδητα, με τις δικές τους εμπειρίες αποχωρισμού από την οικογένειά τους. Το άγχος το οποίο βιώνουν συχνά μεταφέρεται στο παιδί, με αποτέλεσμα να δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος.

Είναι σύνηθες φαινόμενο το παιδί τις πρώτες μέρες να αρνείται να αποχωριστεί τους γονείς του ή τα άτομα που το φροντίζουν και να πάει στο σχολείο. Αυτή η άρνηση εκφράζεται με ποικίλες αντιδράσεις: ντροπαλότητα, συστολή, ονυχοφαγία, τικ, έντονο κλάμα που μπορεί να συνοδεύεται και από σωματικές ενοχλήσεις (κοιλιακό άλγος, πόνους στο στομάχι, πονοκεφάλους, εμετούς κ.ά.), επαναλαμβανόμενοι εφιάλτες, αϋπνία, υπερβολική ανησυχία ότι κάτι κακό θα πάθουν οι γονείς του ή εκείνο, διατροφικές διαταραχές, παλινδρόμηση σε προηγούμενες συνήθειες (π.χ. ενούρηση ή εγκόπριση), άρνηση να κοιμηθεί μόνο του κ.ά. Στις περισσότερες περιπτώσεις τα συμπτώματα αυτά υποχωρούν όταν το παιδί προσαρμοστεί ικανοποιητικά στο νέο περιβάλλον.

Η άμεση προσαρμογή του παιδιού στο σχολικό πλαίσιο εξαρτάται από την προσωπικότητα, τη σωματική και ψυχική του υγεία, την κοινωνικότητά του και φυσικά από τη στάση του οικογενειακού περιβάλλοντος. Σε περίπτωση που η άρνηση για το σχολείο εμμένει και δε μειωθεί σε σύντομο χρονικό διάστημα, οι γονείς θα χρειαστεί να απευθυνθούν σε κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας. Η έγκαιρη αντιμετώπιση θα το βοηθήσει να αναπτύξει μια υγιή προσωπικότητα, απαλλαγμένη από φόβους.

Συμβουλές για τους γονείς

1 Ο πρωινός αποχαιρετισμός θα πρέπει να είναι ζεστός, τρυφερός, ευχάριστος, ακόμη και όταν το παιδί παραπονιέται για σωματικούς πόνους. Τέτοιες περιπτώσεις θα πρέπει να αντιμετωπίζονται με ψυχραιμία, αποφασιστικότητα και σταθερότητα, αποφεύγοντας τον πειρασμό να αφήσουν το παιδί να παραμείνει στο σπίτι.

2 Ο διάλογος παιδιού-γονιού είναι ιδιαίτερα ωφέλιμος, διότι παρέχεται η δυνατότητα στο παιδί να επεξεργαστεί τον φόβο και τα αρνητικά του συναισθήματα.

3 Η ένταξη στο σχολικό πλαίσιο δεν πρέπει να παρουσιάζεται ως τιμωρία ή εγκατάλειψη αλλά ως μια εμπειρία αυτονομίας και ωρίμανσης της προσωπικότητας, απαλλαγμένη από φόβους και αναστολές.

4 Οι γονείς θα χρειαστεί να επιδείξουν εμπιστοσύνη στις ικανότητες του παιδιού και να πιστέψουν ότι θα μπορέσει να αντεπεξέλθει μόνο του.

5 Η επαφή με το σχολείο και με τον δάσκαλο είναι ζωτικής σημασίας. Μέσω του δασκάλου ο γονιός έχει τη δυνατότητα να ενημερώνεται για την καθημερινή εξέλιξη του παιδιού ή για τυχόν προβλήματα που μπορεί να αντιμετωπίζει. Αν για κάποιο λόγο ο γονιός δεν είναι ευχαριστημένος με τον δάσκαλο, δε θα πρέπει να εκφράσει τη δυσαρέσκειά του μπροστά στο παιδί. Αυτή η αρνητική προδιάθεση θα επηρεάσει και το ίδιο, με αποτέλεσμα να μην αισθάνεται ασφάλεια στο νέο περιβάλλον.

Σχολική προσαρμογή

3 Σεπ 2011

Τα SOS πριν από το πρώτο κουδούνι

Η σωστή προετοιμασία του παιδιού είναι το «κλειδί» για την καλή προσαρμογή του στο σχολείο και μια επιτυχημένη σχολική χρονιά.

Η καθηγήτρια Παιδιατρικής

Το παιδί πρέπει να είναι πανέτοιμο τουλάχιστον δύο εικοσιτετράωρα πριν χτυπήσει το σχολικό κουδούνι. Αυτό τονίζει η επίκουρη καθηγήτρια Παιδιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών Πόπη Αναστασέα-Βλάχου και εξηγεί: «Εάν είστε ακόμη σε διακοπές, θα πρέπει να επιστρέψετε λίγες μέρες νωρίτερα και όχι την προηγουμένη της έναρξης του σχολείου. Επίσης, θα πρέπει να αρχίσετε σιγά σιγά να προσαρμόζετε τα ωράρια ύπνου του παιδιού σε εκείνα της σχολικής χρονιάς, π.χ. πηγαίνοντάς το στο κρεβάτι μία ώρα πιο νωρίς κάθε βράδυ».

Παράλληλα, θα πρέπει να ασχοληθείτε έγκαιρα με τις απαραίτητες ιατρικές εξετάσεις. «Να ελέγξετε το βιβλιάριο του παιδιού για να δείτε ποια εμβόλια πρέπει να κάνει», συνιστά η κ. Βλάχου. «Εάν το παιδί πηγαίνει για πρώτη φορά στο σχολείο, πρέπει να το πάτε στους ειδικούς γιατρούς για τον έλεγχο της όρασης και της ακοής του. Εάν πρόκειται να ασχοληθεί με κάποιο άθλημα, είναι αναγκαία και η καρδιολογική εξέταση».

Μην ξεχνάτε ποτέ πόσο σημαντικό είναι για την καλή απόδοση ένα καλό πρωινό. Πρέπει να περιλαμβάνει γάλα, γιαούρτι ή τυρί, ψωμί με μέλι ή σπιτική μαρμελάδα και φρέσκο χυμό ή φρούτο.

Η καθηγήτρια Σχολικής Ψυχολογίας

«Οι γονείς πρέπει πρώτα απ’ όλα να βοηθήσουν τα παιδιά να οργανωθούν για το σχολείο όχι μόνο την πρώτη μέρα αλλά τον πρώτο καιρό», τονίζει η καθηγήτρια Σχολικής Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Φρόσω Μόττη-Στεφανίδη. «Από τη σχολική τσάντα (που είναι σημαντικό κομμάτι αυτής της οργάνωσης) έως τη μελέτη στο σπίτι. Ένα δυο μήνες μετά την έναρξη της χρονιάς πρέπει να επισκεφθούν το σχολείο για να ενημερωθούν για το παιδί, αλλά και να βοηθήσουν τον δάσκαλο να το καταλάβει. Καλό είναι επίσης να προσκαλέσουν ύστερα από μια δυο βδομάδες μερικά παιδιά από το σχολείο στο σπίτι, ώστε να υπάρχει μια κοινωνική αλληλεπίδραση. Τέλος, είναι απαραίτητο να βρίσκεται όλη η οικογένεια μαζί στο σπίτι μια φορά την ημέρα για ένα γεύμα, κατά τη διάρκεια του οποίου οι γονείς θα ακούν το παιδί για τη ζωή του στο σχολείο, ώστε να βρίσκουν λύσεις στα προβλήματα προτού αυτά εδραιωθούν».

Τα λάθη που κάνουν συνήθως οι γονείς, όπως επισημαίνει η κ. Μόττη, είναι τα εξής:

1 Πιέζουν το παιδί να ανταποκριθεί αμέσως στις υποχρεώσεις του στο σχολείο, ενώ χρειάζεται μια σταδιακή προσαρμογή.

2 Δεν καταλαβαίνουν ότι κάθε παιδί είναι διαφορετικό και ότι η βοήθεια που χρειάζεται να του δώσουν είναι ανάλογη με την ηλικία, την προσωπικότητα και τις προηγούμενες εμπειρίες του.

Οι συμβουλές της Αμερικανικής Εταιρείας Παιδιατρικής

Η πρώτη μέρα

Για να κάνετε ευκολότερη την πρώτη μέρα στο σχολείο, θυμίστε στο παιδί σας ότι δεν είναι ο μόνος μαθητής που θα αισθάνεται λίγο δύσκολα.
  • Τονίστε του τις θετικές όψεις της έναρξης του σχολείου, όπως π.χ. ότι θα δει όλους τους παλιούς του φίλους και θα συναντήσει καινούργιους. Ανανεώστε τις θετικές μνήμες παλαιότερων ετών στο σχολείο ή στο νηπιαγωγείο.
  • Αναζητήστε ένα άλλο παιδί από τη γειτονιά που πάει στο ίδιο σχολείο, για να πάνε μαζί.
  • Περπατήστε μαζί του ή πηγαίνετέ το την πρώτη μέρα ώς το σχολείο με το αυτοκίνητο, εάν αισθάνεστε ότι το παιδί το θέλει.

Η σωστή τσάντα
  • Διαλέξτε μια τσάντα πλάτης με φαρδείς και παχείς ιμάντες ώμου.
  • Βοηθήστε το παιδί να οργανώσει το γέμισμα της τσάντας χρησιμοποιώντας όλα τα διαμερίσματά της. Μάθετέ του να βάζει τα βαριά βιβλία πιο κοντά στο κέντρο της πλάτης.
  • Η τσάντα δεν πρέπει να ζυγίζει ποτέ παραπάνω από το 10⁠–⁠20% του σωματικού βάρους του.
  • Μάθετε στο παιδί να χρησιμοποιεί πάντα και τους δύο ιμάντες ώμου (η ανάρτηση από τον έναν ώμο κουράζει τους μυς).
  • Αν το παιδί μεταφέρει πολλά βιβλία, αγοράστε του μια τσάντα πλάτης με ροδάκια, εφόσον το σχολείο το επιτρέπει.

Στον δρόμο προς το σχολείο
  • Αν το σχολικό λεωφορείο έχει ζώνες ασφαλείας, βεβαιωθείτε ότι το παιδί τις χρησιμοποιεί πάντα. Αν δεν έχει, ζητήστε από το σχολείο να φροντίσει για την τοποθέτησή τους.
  • Μάθετε στο παιδί να περιμένει να σταματήσει το σχολικό πριν το πλησιάσει, καθώς και να μην κινείται γύρω από το λεωφορείο.
  • Βεβαιωθείτε ότι το σχολικό παίρνει το παιδί από μέρος με ασφαλή πρόσβαση, τόσο στο σπίτι όσο και στο σχολείο.
  • Εάν πηγαίνετε το παιδί στο σχολείο με το αυτοκίνητό σας, φροντίστε να φορά πάντα ζώνη ασφαλείας κατάλληλη για την ηλικία του.
  • Εάν το παιδί είναι μεγάλο και πηγαίνει με τα πόδια, βρείτε την πιο ασφαλή διαδρομή και θυμίστε του να περιμένει πάντα να αδειάζει ο δρόμος από αυτοκίνητα πριν τον περάσει.

Οι συνήθειες μελέτης
  • Δημιουργήστε στο σπίτι περιβάλλον ευνοϊκό για μελέτη, χωρίς θόρυβο, λογομαχίες κ.ά.
  • Διαμορφώστε (τουλάχιστον για τους μεγαλύτερους μαθητές) έναν μόνιμο χώρο μελέτης στο δωμάτιό τους ή σε άλλο ήσυχο μέρος του σπιτιού.
  • Να βάζετε ως κανόνα ότι η τηλεόραση δεν πρέπει να είναι ποτέ ανοικτή κατά την ώρα της μελέτης.
  • Προσπαθήστε να είστε διαθέσιμοι για να απαντάτε στις ερωτήσεις τους και να προσφέρετε βοήθεια· ποτέ όμως μην κάνετε τη δουλειά τους.

Σχολική προσαρμογή

2 Σεπ 2011

«Ο Κανόνας του Εσώρουχου» (4)

Όλοι μαζί για τον Κίκο!

Ο Κίκο είναι κάθε μικρό παιδί που χρειάζεται την προστασία των μεγάλων για να μεγαλώσει ομαλά, να γνωρίσει τις ομορφιές της ζωής και να αναπτύξει στο έπακρο τις ικανότητες και τις ιδιαίτερες κλίσεις του.

Ένα ευαίσθητο ιστολόγιο, «Το χαμομηλάκι», οπτικοποίησε τη μικρή ιστορία που παρουσίασα προ καιρού και έφτιαξε ένα πολύ ωραίο, τρυφερό βιντεάκι. Ευαίσθητοι, επίσης, συμπολίτες, που νοιάζονται για τον Κίκο, αναπαρήγαγαν τη σχετική ανάρτηση, διαδίδοντας το μήνυμά της.

Για τη συνεργασία αυτή νιώθω πολλά, αλλά θα γράψω μόνο τούτο: Για τα χαμομηλάκια τα κάνουμε όλα!



1 Σεπ 2011

Να σπάσουμε την αλυσίδα

Από τη Συμβουλευτική Επιτροπή για την Πρόληψη και Καταπολέμηση της Βίας στην Οικογένεια

Ο πατέρας του Κώστα ήταν αρχιτέκτονας και δεν τον άφηνε να πηγαίνει στους χώρους οικοδομής, γιατί ήταν επικίνδυνο. Ο Κώστας όμως, ως περίεργο πιτσιρίκι που ήταν, πήγε. Ο πατέρας του δούλευε κάπου εκεί κοντά και φυσικά τον είδε. Ο Κώστας θυμάται εκείνη την ημέρα σαν να ήταν χτες! Ο πατέρας του δεν είπε λέξη. Απλά, τον άρπαξε από τα μαλλιά κι άρχισε να τον στριφογυρίζει με μανία. Ήθελε με αυτόν τον τρόπο να τονίσει στον γιο του πόσο επικίνδυνο ήταν αυτό που έκανε, ώστε να μην το ξανακάνει στο μέλλον.

Κάθε αναφορά για μαλλιά ήταν αρκετή για να θυμίζει στον Κώστα τις απέραντες φορές που ο πατέρας του τον είχε τραβήξει από τα μαλλιά, το κοκκίνισμα του προσώπου του και την καρδιά του, που κάθε φορά έχανε τον χτύπο της. Μετά απ’ αυτό ο πατέρας του τον έστελνε για τιμωρία στο δωμάτιό του. Ο Κώστας θυμάται να κάθεται εκεί με τις ώρες, να κοιτάζει το ταβάνι και να υπόσχεται στον εαυτό του ξανά και ξανά πως δε θα αρπάξει ποτέ από τα μαλλιά τα δικά του παιδιά όταν ο ίδιος κάποτε γίνει πατέρας!

Το «κάποτε» ήρθε, μόνο που τώρα, στην ενηλικίωσή του, ο Κώστας σκέφτεται ότι δεν ήταν και τόσο φοβερή η τιμωρία του πατέρα του σε τελική ανάλυση. Τώρα μπορεί να καταλάβει την αγωνία και τον θυμό του πατέρα του, που τον ανάγκαζε να συμπεριφέρεται βίαια όταν η περίπτωση το απαιτούσε. «Δεν έκανε δα και μεγάλο κακό», σκέφτεται ο Κώστας.

Κάποιος βέβαια θα μπορούσε να τον ρωτήσει τι καλό του έκανε. Γιατί, κάθε φορά που ο πατέρας του τον πονούσε επειδή είχε κάνει κάτι λάθος, ο Κώστας μπορεί να σταματούσε αυτό το «λάθος», αλλά μόνο για εκείνη τη συγκεκριμένη φορά. Μακροπρόθεσμα, ο πατέρας του Κώστα δεν παρείχε καμία βοήθεια ή καθοδήγηση στο παιδί του, αφού ο Κώστας συνέχιζε να κάνει «λάθη» και ο πατέρας του συνέχιζε να τον «διορθώνει», αρπάζοντάς τον από τα μαλλιά ξανά και ξανά και ξανά...

Υπήρχε περίπτωση ο πατέρας του Κώστα να τραβούσε τα μαλλιά ενός ενηλίκου, όπως έκανε με τον γιο του; Σίγουρα όχι, γιατί θα ήταν εξευτελιστικό τόσο για τον ίδιο όσο και για το άλλο άτομο. Με το να τραβά όμως τα μαλλιά του Κώστα, έδειχνε στο παιδί του ότι δεν το υπολόγιζε ως άνθρωπο. Ότι τον έβλεπε σαν ένα αντικείμενο που μπορούσε να του συμπεριφέρεται όπως εκείνος ήθελε. Αντί ο πατέρας του Κώστα να καθίσει και να συζητήσει το πρόβλημα με το παιδί του, με εκτίμηση και σεβασμό, με την πράξη του αυτή γύριζε την πλάτη στον γιο του, αγνοώντας τις ανάγκες που μπορεί να είχε.


Ο Κώστας τώρα που μεγάλωσε μπορεί να σκέφτεται ό,τι θέλει. Το ερώτημα όμως είναι κατά πόσο αυτή η συμπεριφορά του πατέρα του τον έχει επηρεάσει συναισθηματικά. Αλήθεια, τι μήνυμα δίνουν οι γονείς τραβώντας τα μαλλιά των παιδιών τους; Ότι δεν επιτρέπεται να πηγαίνουν κοντά στις οικοδομές; Όχι φυσικά! Τα διδάσκουν ξεκάθαρα πως είναι σωστό να πονάς κάποιον που έχει κάνει λάθος.

Τις προάλλες ο Κώστας είδε τον δικό του γιο, τον Άγγελο, να οδηγεί το ποδήλατό του χωρίς κράνος και να ’χει διπλοκαβάλα έναν συμμαθητή του. Ο Κώστας θύμωσε, γιατί επανειλημμένα είχε πει στον Άγγελο να μην οδηγεί χωρίς κράνος και διπλοκαβάλα. Έτσι, με το που τον αντίκρισε, του έδωσε ένα γερό χαστούκι από πίσω, θέλοντας να του τονίσει με αυτόν τον τρόπο πόσο επικίνδυνο ήταν αυτό που έκανε. Το βράδυ, βέβαια, ο Κώστας έστειλε τον Άγγελο για τιμωρία στο δωμάτιό του. Ο καθένας μπορεί να συμπεράνει με ευκολία πως ο μικρός καθόταν στο δωμάτιό του με τις ώρες, κοιτάζοντας το ταβάνι και υποσχόμενος στον εαυτό του ξανά και ξανά πως δε θα χαστουκίσει ποτέ τα δικά του παιδιά όταν ο ίδιος κάποτε γίνει πατέρας.

Κάποιος μπορεί να ελπίζει πως μια μέρα ο Άγγελος θα ξεπεράσει το συναίσθημα της ταπείνωσης που του προκαλεί ο πατέρας του με το να τον χαστουκίζει. Κάποιος μπορεί επίσης να ελπίζει ότι ο Άγγελος δε θα μιμηθεί το πρότυπο συμπεριφοράς του πατέρα του.

Ο πατέρας του Άγγελου δεν είναι κακό άτομο. Το λάθος που κάνει είναι ότι για να πειθαρχήσει το παιδί του χρησιμοποιεί την ίδια βίαιη συμπεριφορά που χρησιμοποιούσε ο πατέρας του πολλά χρόνια πριν. Θα πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι μπορεί να είναι ένας καλός πατέρας χωρίς να μιμείται το πρότυπο του δικού του.

Το να υιοθετήσουμε μια συμπεριφορά διαφορετική από αυτήν με την οποία έχουμε ανατραφεί για χρόνια είναι κάτι πολύ δύσκολο αλλά όχι και ακατόρθωτο. Είναι σημαντικό ένα κακό πρότυπο συμπεριφοράς να σταματά, για να μην περάσει ως κληρονομιά στα παιδιά μας. Γιατί μια τέτοια παρακαταθήκη μόνο πόνο και δυστυχία μπορεί να προσφέρει.

Αυτή η ιστορία είναι αφιερωμένη σε όλους εκείνους τους γονείς που βίωσαν την ίδια τραυματική εμπειρία όταν ήταν παιδιά με την ευχή να σπάσουν την αλυσίδα του πόνου...

Πειθαρχία

Το δικαίωμα στην εκπαίδευση

Από τον Συνήγορο του Πολίτη

Ο Συνήγορος του Πολίτη επισημαίνει ότι το δικαίωμα στην εκπαίδευση, όπως κατοχυρώνεται από το Σύνταγμα, τη Διεθνή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού και τη λοιπή εθνική νομοθεσία, αφορά όλους ανεξαιρέτως τους ανηλίκους που ζουν στη χώρα. Το δικαίωμα στην εκπαίδευση εξειδικεύεται σε επί μέρους δικαιώματα, που πρέπει να είναι σε γνώση των μαθητών, των γονέων και των εκπαιδευτικών. Η εξασφάλιση ποιοτικής εκπαίδευσης για όλους, άλλωστε, αποτελεί την καλύτερη επένδυση για το μέλλον μιας κοινωνίας.

Το δικαίωμα στην εκπαίδευση μεταξύ άλλων περιλαμβάνει:

1. Δικαίωμα εγγραφής και φοίτησης. Κάθε παιδί δικαιούται να εγγράφεται στο σχολείο και να παρακολουθεί τα διδασκόμενα μαθήματα. Στο σχολείο γίνονται δεκτά και τα παιδιά που οι γονείς τους δεν έχουν νόμιμη διαμονή στη χώρα, καθώς και αυτά που δε διαθέτουν νόμιμα δικαιολογητικά, αρκεί να έχουν εμβολιασθεί και οι γονείς ή οι κηδεμόνες τους να υποβάλουν υπεύθυνη δήλωση για τα στοιχεία τους. Μέχρι την ηλικία των 16 χρόνων και έως την τρίτη τάξη του γυμνασίου οι γονείς έχουν υποχρέωση να στέλνουν τα παιδιά τους στο σχολείο, ειδάλλως διαπράττουν ποινικό αδίκημα. Τα σχολεία πρέπει να παίρνουν άμεσα και ουσιαστικά μέτρα για να αποτρέπουν την εγκατάλειψη και να ενθαρρύνουν τη συνέχιση των σπουδών από τους μαθητές.

2. Δικαίωμα διευκόλυνσης στην πρόσβαση. Τα παιδιά που μένουν μακριά από το σχολείο πρέπει να διευκολύνονται από τη νομαρχία ή τον δήμο της περιοχής τους για να πηγαίνουν στη σχολική μονάδα που βρίσκεται πιο κοντά στην κατοικία τους. Το μέτρο αυτό ισχύει και για τα παιδιά που μένουν σε καταυλισμούς ή απομονωμένους οικισμούς.

3. Δικαίωμα μη διάκρισης. Κανένα παιδί δεν πρέπει να γίνεται αντικείμενο διάκρισης στο σχολείο για το φύλο, τη φυλή, την εθνικότητα, την καταγωγή, τις θρησκευτικές του πεποιθήσεις ή την κατάσταση της υγείας του.

4. Δικαίωμα ποιότητας σπουδών. Η δωρεάν εκπαίδευση για όλα τα παιδιά πρέπει να συνδυάζεται με κατάλληλες σχολικές εγκαταστάσεις, έγκαιρο διορισμό επαρκούς αριθμού εκπαιδευτικών, παροχή σχολικών βοηθημάτων και διεξαγωγή των μαθημάτων σύμφωνα με το εγκεκριμένο εκπαιδευτικό πρόγραμμα.

5. Δικαίωμα υγιεινής και ασφάλειας. Οι σχολικοί χώροι πρέπει να παρέχουν ασφάλεια και να πληρούν τους όρους υγιεινής, με τακτική καθαριότητα και αποτροπή περιβαλλοντικών επιπτώσεων στην υγεία των μαθητών.

6. Δικαίωμα εξειδικευμένης εκπαίδευσης. Οι μαθητές που δε μιλούν την ελληνική γλώσσα πρέπει να διευκολύνονται με τη λειτουργία τάξεων υποδοχής και υποστηρικτικών μαθημάτων με ειδικά σχολικά εγχειρίδια, ενώ τα παιδιά με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες πρέπει να αξιολογούνται από τα αρμόδια κέντρα (ΚΔΑΥ) και να έχουν κατάλληλη στήριξη και δυνατότητα συμμετοχής στην εκπαίδευση σύμφωνα με τις κλίσεις και τις ικανότητές τους.

7. Δικαίωμα σεβασμού της προσωπικότητας και της αξιοπρέπειας. Κάθε μαθητής και μαθήτρια πρέπει να αντιμετωπίζεται με σεβασμό, ως αυτόνομη προσωπικότητα που έχει δικαιώματα και δυνατότητες. Η εφαρμογή της σχολικής πειθαρχίας πρέπει να γίνεται με τρόπο που σέβεται την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, εξαντλώντας τα παιδαγωγικά μέσα σωφρονισμού, και αποφεύγοντας τον στιγματισμό και τη διαπόμπευση.

8. Δικαίωμα έκφρασης απόψεων και διαλόγου. Οι μαθητές έχουν δικαίωμα έκφρασης των απόψεών τους ατομικά και συλλογικά. Ο διάλογος και η συμμετοχή των παιδιών στη λήψη αποφάσεων για ζητήματα που τα αφορούν πρέπει να είναι βασικό συστατικό της εκπαιδευτικής διαδικασίας.

9. Δικαίωμα ενημέρωσης, κατανόησης και στήριξης. Το σχολείο έχει υποχρέωση να ενημερώνει τους μαθητές για τα δικαιώματά τους και να καταβάλλει προσπάθειες για να κατανοήσει τα προβλήματα που τυχόν αντιμετωπίζουν, δίνοντάς τους την κατάλληλη στήριξη και συνδέοντάς τους με τις ειδικές υπηρεσίες της κοινότητας, όπου υπάρχουν, ώστε να αντιμετωπίζουν τις δύσκολες καταστάσεις με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.

10. Δικαίωμα προστασίας από τη βία. Οι μαθητές πρέπει να προστατεύονται από κάθε μορφής βία και προσβλητική συμπεριφορά, όπως αντίστοιχα και οι εκπαιδευτικοί, ώστε να μπορούν να προσφέρουν απρόσκοπτα το παιδαγωγικό τους έργο.

11. Δικαίωμα ενημέρωσης των γονέων. Οι γονείς και κηδεμόνες των μαθητών έχουν δικαίωμα τακτικής ενημέρωσης για την πρόοδο των παιδιών τους.

12. Δικαίωμα απονομής τίτλων σπουδών. Κάθε μαθητής που ολοκληρώνει τον κύκλο σπουδών στον οποίο έχει εγγραφεί, εφόσον προάγεται, δικαιούται να λαμβάνει τους αντίστοιχους τίτλους σπουδών.


Εκπαίδευση
ΠΗΓΗ: synigoros.gr (08.09.2005)

Διαβάστηκαν περισσότερο την τελευταία εβδομάδα