Το στρες σε παιδιά και εφήβους

Της Μαρίας Καραστάθη-Παναγιώτου

Διδάκτωρ σχολικής ψυχολογίας

Το στρες είναι μια πολυδιάστατη έννοια που χρησιμοποιείται ευρύτατα τόσο από επιστήμονες όσο και από μη ειδικούς για να περιγράψουν ευρέως τις ποικίλες εκφάνσεις του. Είναι μια αντίδραση του οργανισμού στα διάφορα ερεθίσματα (περιβαλλοντικά, κοινωνικά και οργανικά) στην προσπάθειά του να προσαρμοστεί στις απαιτήσεις του εκάστοτε περιβάλλοντος, που συνεχώς μεταβάλλεται.

Οι ερευνητές είναι σαφείς: Το στρες μειώνει την ανοσοποιητική ικανότητα του ανθρώπινου οργανισμού και τον καθιστά περισσότερο ευπαθή σε μεταδοτικές ασθένειες όπως η γρίπη, η ηπατίτιδα Β και τα κοινά κρυολογήματα. Και ο μηχανισμός είναι γνωστός: Οι ορμόνες του στρες αλλάζουν τη σύνθεση και έκλυση των κυτοκινών (ενώσεις που ρυθμίζουν την ανοσοποιητική αντίδραση) και μειώνουν το επίπεδο των αντισωμάτων.

Στρες στην παιδική ηλικία

Οτιδήποτε προκαλεί αλλαγή στη ζωή ενός παιδιού προκαλεί και στρες. Σοβαρές αλλαγές, αλλά και άλλοι λόγοι για τους οποίους ένα παιδί μπορεί να αισθανθεί στρες, θεωρούνται:

• Θάνατος ενός γονιού ή άλλου προσφιλούς προσώπου.
• Διαζύγιο, χωρισμός και οικογενειακοί καβγάδες.
• Έναρξη σε παιδικό σταθμό, νηπιαγωγείο ή σχολείο.
• Αλλαγή σπιτιού, σχολείου.
• Οικονομικές δυσκολίες.
• Αρρώστιες, τραυματισμοί.
• Παρατεταμένη κόπωση (οφειλόμενη σε έλλειψη ύπνου ή άλλους λόγους).
• Κακοποίηση (σωματική, ψυχολογική, σεξουαλική).
• Βία μέσα στην οικογένεια αλλά και στην ευρύτερη κοινότητα.
• Φυσικές καταστροφές (σεισμοί, πλημμύρες, πυρκαγιές).
• Σχολικά προβλήματα, πιέσεις και φόβος αποτυχίας.
• Διάφορα στοιχεία της διαδικασίας της μάθησης.

Οι αντιδράσεις του παιδιού στο στρες ποικίλλουν ανάλογα με το στάδιο της ανάπτυξής του, την ικανότητά του να το χειρίζεται, την ένταση και τη διάρκεια του στρες. Από τις πιο σαφείς ενδείξεις ότι ένα παιδί βιώνει στρες είναι οι αλλαγές στη συμπεριφορά του και η διαδικασία της παλινδρόμησης. Επανεμφανίζονται, δηλαδή, συμπεριφορές που χαρακτηρίζουν μικρότερες ηλικίες, όπως ενούρηση, ανώριμη ομιλία κλπ. Το παιδί μπορεί να αποσυρθεί από δραστηριότητες τις οποίες συνήθιζε να απολαμβάνει, να παραπονιέται για πονοκεφάλους, πόνους στο στομάχι, να παρουσιάζει διαταραχές ύπνου (εφιάλτες, ακόμη και υπνοβασία). Άλλα παιδιά που υποφέρουν από στρες δείχνουν φοβισμένα, ανασφαλή και δυσκολεύονται να αποχωριστούν τη μητέρα τους. Άλλα, πάλι, κάτω από τις ίδιες συνθήκες γίνονται πολύ επιθετικά και μη συνεργάσιμα.

Πώς αντιμετωπίζεται το στρες στα παιδιά

Γενικά, βοηθούμε τα παιδιά να αποκτήσουν το υπόβαθρο και τις δεξιότητες που είναι απαραίτητα για να αντιμετωπίζουν τις δυσκολίες ή τις αντιξοότητες στη ζωή τους. Μερικές τέτοιες στρατηγικές είναι:

1 Προσπαθούμε να προφυλάσσουμε τα παιδιά από τρόπους σκέψης με υψηλά επίπεδα στρες και να τα προστατεύουμε από στρεσογόνες καταστάσεις, χωρίς να εκδηλώνουμε υπερπροστατευτική συμπεριφορά.

2 Διατηρούμε ένα οργανωμένο σπίτι, με ρουτίνες και συμπεριφορές που αυξάνουν το αίσθημα ασφάλειας.

3 Δείχνουμε ευαισθησία στα αισθήματα του παιδιού ενώ, συγχρόνως, παρέχουμε ή δημιουργούμε ευκαιρίες να εκφράζεται ελεύθερα.

4 Έχουμε ρεαλιστικές απαιτήσεις και προσδοκίες από το παιδί.

5 Βεβαιωνόμαστε ότι τα καταφέρνει ικανοποιητικά στο σχολείο. Το βοηθάμε αν χρειαστεί.

6 Δίνουμε μηνύματα αγάπης και τρυφερότητας (φιλί, αγκαλιά, επιβεβαιωτικό άγγιγμα).

7 Αφιερώνουμε καθημερινά λίγο χρόνο ατομικά σε κάθε παιδί μας.

8 Συμπεριλαμβάνουμε διασκέδαση, παιχνίδι, γέλιο, χιούμορ στη ζωή του παιδιού και όλης της οικογένειας.

9 Διδάσκουμε στο παιδί διαχείριση του θυμού και δεξιότητες για επίλυση προβλημάτων και εσωτερικών συγκρούσεων (το σχολείο μπορεί από την πλευρά του να παίξει κι αυτό τον δικό του ρόλο).

1

0 Ενθαρρύνουμε υγιείς συνήθειες φαγητού και ύπνου, καθώς και ευκαιρίες για φυσική δραστηριότητα και δημιουργική έκφραση.

1

1 Επιβλέπουμε και περιορίζουμε την τηλεόραση, τα βιντεοπαιχνίδια, τη χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστών.

1

2 Διδάσκουμε τεχνικές χαλάρωσης, όπως βαθιές αναπνοές και ασκήσεις.

Το υπερβολικό στρες που αισθάνεται το παιδί επηρεάζει αρνητικά όλη του την ανάπτυξη —γνωστική, συναισθηματική και κοινωνική. Οι σχολικές επιδόσεις επιδεινώνονται. Όποια και αν είναι τα συμπτώματα του στρες στο παιδί, σκόπιμο είναι οι γονείς να μην τα αγνοούν ελπίζοντας ότι θα εξαφανιστούν από μόνα τους, αλλά να συμβουλεύονται ειδικούς, ιδιαίτερα όταν το παιδί δεν μπορεί να αντεπεξέλθει στις απαιτήσεις της καθημερινής του ζωής.

Στρες στην εφηβεία

Η εφηβεία θεωρείται από τις πιο στρεσογόνους περιόδους της ζωής του ανθρώπου, με τις περισσότερες, πολυπλοκότερες και πιο σημαντικές αλλαγές που συμβαίνουν στο σώμα και στην προσωπικότητα του ατόμου, που από παιδί γίνεται ενήλικος. Ο έφηβος πασχίζει να κατανοήσει όλες αυτές τις δραστικές αλλαγές (στο σώμα, τα συναισθήματα, τις σκέψεις, τη συμπεριφορά, τις προσδοκίες των άλλων, τις κοινωνικές σχέσεις —ιδιαίτερα με το άλλο φύλο κλπ.) και να προσδιορίσει την καινούργια του ταυτότητα. Πολύ συχνά τα μηνύματα από τον εσωτερικό αλλά και τον εξωτερικό κόσμο του εφήβου είναι ασαφή, διφορούμενα και δημιουργούν σύγχυση, καθώς και αισθήματα ματαίωσης.

Είναι και δεν είναι παιδιά, είναι και δεν είναι ενήλικοι. Έχουν περισσότερες ευθύνες και ελευθερία απ’ ό,τι όταν ήταν παιδιά, αλλά έχουν λιγότερες ευθύνες και ελευθερία απ’ ό,τι οι ενήλικοι.

Μερικά από τα σημάδια του στρες στον έφηβο είναι:

• Αντικοινωνική συμπεριφορά (επιθετικότητα, βανδαλισμοί, κλοπή, ψέματα, εθισμός σε χημικές ουσίες).
• Επαναστατική συμπεριφορά στο σπίτι και στο σχολείο (εριστικότητα, άρνηση συνεργασίας).
• Οργανικά συμπτώματα (πονοκέφαλοι, στομαχόπονοι κλπ.).
• Αδιαφορία για το σχολείο, δυσκολίες στη συγκέντρωση και στη μάθηση, συχνές απουσίες και χαμηλές επιδόσεις.
• Αλλαγές στις συνήθειες φαγητού και ύπνου.
• Απώλεια ενδιαφέροντος για δραστηριότητες που μέχρι πρόσφατα ευχαριστιόταν.
• Μοναξιά, απομόνωση, καταθλιπτικές τάσεις (σκέψεις θανάτου ή αυτοκτονίας).

Πώς αντιμετωπίζεται το στρες στους εφήβους

Γονείς, εκπαιδευτικοί και γενικά όλοι οι ενήλικοι μπορούν να βοηθήσουν τους εφήβους να κάνουν το φορτίο τους πιο ελαφρύ:

1 Τους ενθαρρύνουμε να μιλούν γι’ αυτά που συμβαίνουν μέσα τους. Δείχνουμε συμπόνια, ακούμε χωρίς κριτική στάση και αποφεύγουμε σχόλια που μειώνουν τη σπουδαιότητα του προβλήματος, όπως «θα το ξεπεράσεις» ή «δεν είναι σπουδαίο». Σ’ αυτό το συμπέρασμα μπορεί να φτάσουν οι ίδιοι, εν καιρώ, όταν τους ακούμε προσεκτικά και τους στηρίζουμε.

2 Συγκεντρωνόμαστε στη θετική επικοινωνία και σχέση μαζί τους, ώστε να νιώθουν άνετα να ζητούν τη βοήθεια ή την παρέμβασή μας όταν τη χρειάζονται.

3 Διατηρούμε οργάνωση, σταθερότητα και προβλεψιμότητα στην οικογενειακή μας ζωή.

4 Ενθαρρύνουμε τη συμμετοχή σε δραστηριότητες αθλητικές, καλλιτεχνικές, κοινωνικές και πολιτιστικές, που τους δίνουν χαρά και ικανοποίηση.

5 Δίνουμε το καλό παράδειγμα στην αντιμετώπιση των δυσκολιών στη δική μας ζωή και στην αποτελεσματική διαχείριση του στρες.

6 Τους διδάσκουμε (καλύτερα ακόμη από την παιδική ηλικία) ασφαλείς τρόπους εκδήλωσης του θυμού τους, καθώς και τρόπους χαλάρωσης.

7 Παρέχουμε εξωσχολική βοήθεια για τη βελτίωση των σχολικών επιδόσεων.

Είναι πολύ σημαντικό να βοηθάμε τους νέους να αντιμετωπίζουν το στρες και να βρίσκουν υγιείς διεξόδους στα προβλήματά τους, γιατί είναι πολύ εύκολη η κατάληξη στα ναρκωτικά, το αλκοόλ, την κατάθλιψη ή άλλες αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές.

Ψυχική υγεία

ΠΗΓΗ: Ελευθεροτυπία (20.02.2001)

Τι κακομαθαίνει τα παιδιά

Της Μυρσίνης Κωστοπούλου

Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια

Πίσω από ένα κακομαθημένο παιδί βρίσκεται πάντα η σκιά ενός γονιού που δε θέτει όρια στο μεγάλωμά του. Τα όρια και οι κανόνες συμπεριφοράς δεν είναι προϊόν γενετικής προδιάθεσης, αλλά αποτέλεσμα του πλαισίου μέσα στο οποίο το παιδί γεννιέται και μεγαλώνει. Κατ’ αρχάς, λοιπόν, τα παιδιά είναι αθώα!

Ας δούμε όμως τι λάθη προκύπτουν μέσα από τις γονεϊκές διαδικασίες μάθησης, οι οποίες διαμορφώνουν εντέλει την προσωπικότητα του παιδιού:

1. Ο εγωκεντρισμός (ως μοτίβο ύπαρξης και διεκδικητικότητας)

Ένας εγωκεντρικός γονιός συχνά δημιουργεί αντίστοιχα αισθήματα στο παιδί του («όντας το επίκεντρο του κόσμου, έχω ό,τι θέλω»). Την πεποίθηση αυτή εύκολα υιοθετεί ένα μικρό παιδί, όμως η καθήλωση στον παιδικό εγωκεντρισμό προμηνύει έναν μελλοντικά απαιτητικό και ανικανοποίητο ενήλικο.

2. Μη θεσμοθέτηση ορίων

Τα όρια δηλώνουν σχέση και εγγύτητα (με σεβασμό και ξεκάθαρες διαχωριστικές γραμμές) ανάμεσα στον συμβολικό χώρο και τις ανάγκες του εαυτού και του άλλου. Οι γονείς συχνά τα καταπατούν.

3. Άνευ όρων χατίρια

Μεγάλη παγίδα ενός γονιού κουρασμένου από μια δύσκολη μέρα και με χαμηλή ανοχή στην γκρίνια και τις παράλογες απαιτήσεις του παιδιού είναι τα πολλά «ναι». Με ένα «ναι» γλιτώνεις μια σύγκρουση, αλλά στην πραγματικότητα χτίζεις τη λάθος προσδοκία στο παιδί, μαθαίνοντάς το ότι μπορεί να έχει ό,τι θέλει προκειμένου να είναι ικανοποιημένο. Δυστυχώς αυτό το μάθημα λειτουργεί και αντίστροφα: «αν δεν έχω ό,τι θέλω» (όπως συμβαίνει συνήθως στην αληθινή ζωή), «τότε δεν είμαι ευτυχισμένος».

Πώς μαθαίνεις, λοιπόν, σε ένα παιδί να ωριμάσει σε έναν κόσμο γεμάτο αντιξοότητες και αντιφάσεις, αν δεν του δείχνεις πώς να αντέχει τη στέρηση, τη ματαίωση και την ανοχή σε αυτό που δεν έχει;

4. Δώρα δίχως προϋποθέσεις

Το δώρο έχει αξία όταν ακολουθεί ένα επίτευγμα ή μια προσπάθεια που το παιδί έκανε. Λειτουργεί ως ενισχυτής καλής συμπεριφοράς. Όταν όμως εδραιώνεται ως καθημερινός τρόπος έκφρασης προσοχής και αγάπης, το παιδί ξεχνά ότι η προσπάθειά του για κάτι μπορεί να του αποφέρει ένα μπράβο, καθότι η επιβράβευση υπάρχει κάθε στιγμή και χωρίς λόγο.

5. Παθητικότητα / υποχωρητικότητα

Τα διπλά μηνύματα («μη φας παγωτό» αλλά, αν το παιδί κλαίει, «φάε, εντάξει») μπερδεύουν το παιδί, του στερούν τη δυνατότητα να μπορεί να προβλέπει κάθε στιγμή αυτό που το περιμένει και το μαθαίνουν ότι με λίγο παράπονο ή γκρίνια μπορεί να ελέγχει τον γονιό, να τον κάνει να υποχωρεί και να καταφέρνει αυτό που θέλει —πόσο απατηλή προσδοκία για τη μετέπειτα ζωή του, μια ζωή όπου η ματαίωση καραδοκεί και εκ των πραγμάτων δεν μπορείς να έχεις τον έλεγχο!

Διαπαιδαγώγηση

ΠΗΓΗ: Τα Νέα (18.03.2010)

Ο δωδεκάλογος της σωστής τηλεθέασης

Από την ΕΚΠΟΙΖΩ

1 Τοποθετήστε την τηλεόραση στο σαλόνι και όχι στο παιδικό δωμάτιο. Έτσι ελέγχετε καλύτερα την ποιότητα και την ποσότητα των προγραμμάτων αλλά και την απόσταση της οθόνης από τα μάτια των παιδιών.

2 Διαμορφώστε οικογενειακό πρόγραμμα τηλεόρασης. Φτιάξτε το πρόγραμμά σας σε εβδομαδιαία βάση, λαμβάνοντας υπόψη τον φόρτο εργασίας των παιδιών.

3 Παρακολουθήστε τηλεόραση μαζί με τα παιδιά. Έτσι η παθητική τηλεθέαση μετατρέπεται σε μια οικογενειακή δραστηριότητα.

4 Όχι παθητικότητα μπροστά στην τηλεόραση. Ασκήστε κριτική και συζητήστε με τα παιδιά ό,τι παρακολουθείτε στη μικρή οθόνη.

5 Κάντε κριτική στην τηλεόραση, δημιουργώντας αντιήρωες, επαινώντας το καλό και στιγματίζοντας το κακό.

6 Αξιοποιήστε σωστά αυτό που βλέπετε. Ας γίνει το τηλεοπτικό πρόγραμμα αφορμή για να ανατρέξετε σε κάποιο βιβλίο ή σε κάποια εγκυκλοπαίδεια.

7 Ασκείτε κριτική στις ειδήσεις. Κριτικάρετε την ποιότητα και την ποσότητα των ειδήσεων και κάντε σύγκριση για το πώς παρουσιάζεται η ίδια είδηση από την τηλεόραση και τις εφημερίδες.

8 Κάντε κριτική ακόμη και στις διαφημίσεις.

9 Μάθετε να απαγορεύετε και να κλείνετε την τηλεόραση, εξηγώντας στα παιδιά ότι δεν πρέπει να παρακολουθούν σκηνές βίας, τρόμου ή γυμνού.

1

0 Πέστε στο παιδί πως υπάρχει κάτι καλύτερο να κάνει, όπως το να παίξει με τους φίλους του.

1

1 Μην ανταμείβετε το παιδί με περισσότερη τηλεόραση.

1

2 Όσο αυξημένες και αν είναι οι υποχρεώσεις σας, μην ξεχνάτε το παιδί μπροστά στη μικρή οθόνη.

Τηλεόραση

ΠΗΓΗ: Παλαιό ενημερωτικό φυλλάδιο της ΕΚΠΟΙΖΩ

Μόνο είκοσι λεπτά την ημέρα

Όλοι θέλουμε τα παιδιά μας να γίνουν έξυπνοι, καλοί και ευτυχισμένοι άνθρωποι. Τι μπορούμε να κάνουμε από τώρα γι’ αυτό; Πολλά! Αρκεί να αφιερώνουμε λίγα λεπτά την ημέρα για να διαβάζουμε ένα βιβλίο στα παιδιά μας.

Σύμφωνα με επιστημονικές έρευνες, το να διαβάζεις δυνατά στο παιδί το βοηθά:

1 Να αναπτύξει την ικανότητά του να χρησιμοποιεί τη γλώσσα, να εξασκεί τη μνήμη και να εμπλουτίζει τη φαντασία του.

2 Να καλλιεργήσει την κριτική σκέψη και τη δημιουργική αναζήτηση.

3 Να οικοδομήσει μια δυνατή σχέση με τους γονείς του.

4 Να εξασφαλίσει μια ισορροπημένη συναισθηματική ανάπτυξη.

5 Να καλλιεργήσει τις ηθικές αξίες του.

6 Να βελτιώσει την ικανότητά του να συγκεντρώνεται.

7 Να μελετά με μεγαλύτερη ευκολία τα μαθήματά του στο σχολείο και να αποκτήσει μεγαλύτερη θέληση για μάθηση.

8 Να διευρύνει τον πνευματικό του ορίζοντα.

9 Να εντάξει το διάβασμα στις καθημερινές του συνήθειες.

Είναι, τελικά, η καλύτερη επένδυση για το μέλλον του παιδιού!

Τα οφέλη ανά ηλικία

Καλό θα ήταν να διαβάζουμε στο παιδί 20 λεπτά την ημέρα κάθε μέρα:

Διαβάζοντας νανουρίσματα σε ένα μωρό, του προσφέρουμε νοητικά ερεθίσματα και το βοηθάμε να συνδέσει το διάβασμα με συναισθήματα χαράς ευχαρίστησης και ασφάλειας.

Διαβάζοντας σε ένα παιδί, από τα πρώτα κιόλας χρόνια της ζωής του, το βοηθάμε να αναπτύξει την περιέργεια που έχει για τον κόσμο και να κατανοήσει καλύτερα τον εαυτό του και τους άλλους.

Διαβάζοντας μαζί με έναν έφηβο, τον βοηθάμε να αντιμετωπίσει και να ξεπεράσει πολλά προβλήματα της ηλικίας του.

Λογοτεχνία – Φιλαναγνωσία

ΠΗΓΗ: psichogios.gr

Παιδική κατάθλιψη

Της Λίζας Βάρβογλη

Ψυχολόγος, συγγραφέας

Ο Εθνικός Οργανισμός Ψυχικής Υγείας των ΗΠΑ δίνει το ακόλουθο ερωτηματολόγιο για αφύπνιση των γονιών σχετικά με τα συμπτώματα παιδικής κατάθλιψης:

• Αλλαγή στην προσωπικότητα με αυξημένο θυμό, εκνευρισμό και κακοκεφιά.
• Επίμονη λύπη και απελπισία.
• Απομάκρυνση από φίλους και δραστηριότητες που προξενούσαν ευχαρίστηση.
• Αυξανόμενος εκνευρισμός ή ταραχή.
• Αποφυγή σχολείου, πτώση απόδοσης.
• Αλλαγές στις συνήθειες φαγητού και ύπνου.
• Αναποφασιστικότητα, έλλειψη προσοχής, διαταραχές μνήμης.
• Χαμηλή αυτοεκτίμηση, ενοχές.
• Συχνές σωματικές ενοχλήσεις (πονοκέφαλοι, κοιλόπονος).
• Έλλειψη ενθουσιασμού, μειωμένη ενέργεια και κίνητρα δράσης.
• Χρήση ουσιών.
• Σκέψεις σχετικά με θάνατο και αυτοκτονία.

Ψυχική υγεία

ΠΗΓΗ: Το Βήμα (12.01.2003)

Πότε αδιαφορούν για τα μαθήματα

Από συνέντευξη του Λάκη Κουρετζή

Εμπνευστής και δημιουργός του θεατρικού παιχνιδιού στην Ελλάδα, διευθυντής και βασικός εμψυχωτής στο Εργαστήρι Παιδαγωγικής Θεάτρου – Θεατρικό Παιχνίδι

— Πού αποδίδετε την αδιαφορία πολλές φορές των παιδιών για τα μαθήματα;

— Δεν τους προσφέρονται στο σχολείο τα ερεθίσματα για να μπορέσουν να εκφράσουν, όχι με μια αυστηρά κατευθυνόμενη διδασκαλία, αλλά με μια ελεύθερη δημιουργική έκφραση, τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντά τους, να μπορούν να προβαίνουν σε δημιουργικές συλλήψεις. Γι’ αυτό χρειάζεται κάποιες φορές ο δάσκαλος να μη ρωτάει διαρκώς το παιδί τι ξέρει, αλλά να το ρωτάει και τι νιώθει. Να του δώσει να καταλάβει ότι επειδή σήμερα θυμήθηκε την τάδε ημερομηνία ή την τάδε χρονολογία δε σημαίνει ότι κατέκτησε και τη μάθηση.

Πρέπει να είναι και παιδαγωγοί οι δάσκαλοι και να μπορούν να διευρύνουν τις διδακτικές μεθοδολογίες, ώστε να κάνουμε τη διδακτέα ύλη ευχάριστη. Δεν μπορεί ο δάσκαλος να κάνει απλά καλό μάθημα. Δεν είναι αρκετό το παιδί να δέχεται μόνο πληροφορίες, τις οποίες ούτως ή άλλως σήμερα μπορεί να τις πάρει από οπουδήποτε.

Σχολικά μαθήματα

ΠΗΓΗ: Ελευθεροτυπία (10.08.2004) / Ναυσικά Καραγιαννίδη

Παιχνίδια για κάθε ηλικία (2)

Από «Το χαμόγελο του παιδιού»

Το παιχνίδι λειτουργεί ως μέσο προβολής της φαντασίας του παιδιού και το βοηθάει να οργανώσει την κοινωνική του ζωή. Μέσα από το παιχνίδι εξερευνά το σώμα του, τις σχέσεις του με τους γονείς, τους συνομηλίκους και τον κόσμο γύρω του. Αναπτύσσει κοινωνικές δεξιότητες και τρόπους σκέψης, μαθαίνει πώς να αντιμετωπίζει τα συναισθήματά του, βελτιώνει τις σωματικές του ικανότητες και ανακαλύπτει τον εαυτό του και τις ικανότητές του.

Γι’ αυτόν τον λόγο είναι σημαντικό να επιλέγετε παιχνίδια που προάγουν τη δημιουργικότητα και τη φαντασία και όχι απλώς εκείνα που προβάλλονται στις διαφημίσεις. Στην επιλογή του παιχνιδιού θα πρέπει να λάβετε υπόψη σας και την ηλικία του παιδιού:

Βρέφη

Προτιμούν πάνινα ή μαλακά πλαστικά παιχνίδια σε έντονα χρώματα, που βγάζουν μουσική.

Παιδιά προσχολικής ηλικίας

Τους αρέσουν παιχνίδια που τα βοηθούν να αναπτύξουν την πρωτοβουλία και τη δημιουργικότητά τους (εικονογραφημένα βιβλία, συναρμολογούμενα παιχνίδια, παιχνίδια κατασκευών με τουβλάκια, αυτοκινητάκια).

Παιδιά σχολικής ηλικίας

Προτιμούν τα επιτραπέζια, σετ με χειροτεχνίες και κατασκευές και ηλεκτρονικά παιχνίδια. Τα τελευταία, από τη μια μεριά αναπτύσσουν τις γνωστικές ικανότητες του παιδιού, όπως την προσοχή, τη συγκέντρωση, τη μνήμη, τη δημιουργική σκέψη, καθώς επίσης συμβάλλουν στην απόκτηση αυτοεκτίμησης και κοινωνικοποίησης, από την άλλη μεριά όμως μπορεί να αυξήσουν την επιθετικότητα στη συμπεριφορά και στα συναισθήματα, όταν το παιδί καλείται να εκτελεί βίαιες πράξεις. Ενημερωθείτε για παιχνίδια που υπάρχουν στο εμπόριο και δεν περιέχουν βία, όπως παιχνίδια στρατηγικής με ιστορικό περιεχόμενο ή δημιουργία εικονικών κατασκευών.

Έφηβοι

Δείχνουν προτίμηση στα οργανωμένα ομαδικά παιχνίδια, όπου δοκιμάζουν τις ικανότητές τους, συγκρίνουν τον εαυτό τους με τους συνομηλίκους και παίρνουν μια θέση ανάμεσά τους.

Η δική σας παρουσία μέσω της συζήτησης κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού μπορεί να λειτουργήσει ως φίλτρο για τις εμπειρίες που αποκομίζουν από κάθε παιχνίδι.

Παιχνίδια για κάθε ηλικία (1) Παιχνίδια για κάθε ηλικία (2)

Παιχνίδι

ΠΗΓΗ: hamogelo.gr (29.06.2011)

Το νέο «ξύλο»

Η επιστήμη έχει καταλήξει με πολυάριθμες μελέτες και οι περισσότεροι γονείς έχουν συμμορφωθεί: το ξύλο στα παιδιά είναι αντιπαιδαγωγικό. Τι συμβαίνει όμως με τις φωνές και τα ουρλιαχτά, που για πολλούς έχουν αντικαταστήσει ως παιδαγωγική μέθοδος τις παραδοσιακές ξυλιές στον πισινό;

«Έχω δουλέψει με εκατοντάδες γονείς και μπορώ να πω με βεβαιότητα ότι τα ουρλιαχτά είναι το νέο ξύλο», δηλώνει η ειδικός Έιμι ΜακΚρίντι. «Καθώς οι γονείς έχουν καταλάβει ότι το ξύλο δεν είναι κοινωνικώς αποδεκτό, υψώνουν τη φωνή για να επιβληθούν στα παιδιά τους. Έπειτα αισθάνονται ένοχοι και ο φαύλος κύκλος αρχίζει ξανά», προσθέτει.

Οι ψυχολόγοι και οι ψυχίατροι επισημαίνουν ότι ο σωφρονισμός διά της υψωμένης φωνής πρέπει σε γενικές γραμμές να αποφεύγεται.

Στην καλύτερη περίπτωση η μέθοδος είναι αναποτελεσματική: όσο περισσότερο και συχνότερα φωνάζουν οι γονείς τόσο τα παιδιά εθίζονται και δεν υπακούν.

Στη χειρότερη μπορεί το παιδί να πάψει να αισθάνεται χαρούμενο και ευτυχισμένο ή να χάσει την αυτοεκτίμησή του.

«Δεν είναι οι φωνές που κάνουν τη διαφορά, αλλά ο τρόπος που ερμηνεύονται», εξηγεί ο Ρόναλντ Ρόχνερ, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Κονέκτικατ. «Αν ο γονιός είναι απλά φωνακλάς, οι συνέπειες είναι μικρές», προσθέτει. Αν όμως οι φωνές συνοδεύονται από οργή, προσβολές ή ακόμη και σαρκασμό, μπορεί να εκληφθούν από το παιδί ως σημάδι απόρριψης. Η συμβουλή που δίνει ο καθηγητής στους γονείς είναι να μην ουρλιάζουν στα παιδιά τους. Όπως επισημαίνει, «είναι ένας παράγοντας κινδύνου για την οικογένεια».

Οι συμβουλές των ειδικών

1. Οι κανόνες. Δώστε ένα σύστημα κανόνων στα παιδιά, αλλά μην απαιτείτε να κάνουν πάντα τις σωστές επιλογές.

2. Οι διαπραγματεύσεις. Οι γονείς δεν είναι μηχανές σωστών αποφάσεων. Ωστόσο, οι διαπραγματεύσεις για όλα τα θέματα δε βοηθούν κανένα από τα δυο «στρατόπεδα».

3. Οι φωνές. Δεν εκπαιδεύουν και δεν είναι αποτελεσματικές. Όποτε τα νεύρα σας φτάνουν στο «κόκκινο», μετράτε μέχρι το πέντε ή πηγαίνετε σε κάποιο άλλο δωμάτιο για να ηρεμήσετε.

4. Το χιούμορ. Αποδραματοποιήστε την κατάσταση χρησιμοποιώντας χιούμορ και εκδηλώστε τον θυμό σας χωρίς ουρλιαχτά.

Ενώ εσύ μου φώναζες... 1. Όχι στη λεκτική βία 2. Το νέο «ξύλο»

Πειθαρχία

ΠΗΓΗ: Τα Νέα (26.10.2009)
ΕΙΚΟΝΑ: hotcore.info

Οργάνωση και λειτουργία των δημοτικών σχολείων

Αποσπάσματα από το Π.Δ. 201/98

Άρθρο 3

3. Η διδασκαλία των μαθημάτων αρχίζει στις 11 Σεπτεμβρίου και λήγει στις 15 Ιουνίου του επόμενου έτους. Την ίδια ημερομηνία αποστέλλονται οι τίτλοι σπουδών των μαθητών της ΣΤ΄ τάξης για την εγγραφή τους στα γυμνάσια και χορηγούνται οι τίτλοι προόδου.

4. Το διδακτικό έτος χωρίζεται σε τρία τρίμηνα:

• Α΄ τρίμηνο: από 11 Σεπτεμβρίου μέχρι 10 Δεκεμβρίου
• Β΄ τρίμηνο: από 11 Δεκεμβρίου μέχρι 10 Μαρτίου
• Γ΄ τρίμηνο: από 11 Μαρτίου μέχρι 15 Ιουνίου

7. Όταν η 15η Ιουνίου είναι Σάββατο ή Κυριακή, τα μαθήματα λήγουν την προηγούμενη Παρασκευή. Την ημέρα αυτή χορηγούνται και οι τίτλοι σπουδών.

Άρθρο 4

1. Τα σχολεία Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης δε λειτουργούν:

α) Τα Σάββατα και τις Κυριακές.

β) Την 28η Οκτωβρίου (εθνική εορτή).

γ) Τη 17η Νοεμβρίου, ημέρα κατά την οποία γίνονται εκδηλώσεις για την επέτειο του Πολυτεχνείου, τον αντιδικτατορικό αγώνα και την Εθνική Αντίσταση σε όλα τα σχολεία μέσα στο πρωινό ωράριο εργασίας, στις οποίες παίρνει μέρος όλο το διδακτικό προσωπικό. Όταν η 17η Νοεμβρίου είναι Σάββατο ή Κυριακή, οι εκδηλώσεις πραγματοποιούνται την προηγούμενη Παρασκευή.

δ) Από 24 Δεκεμβρίου μέχρι και 7 Ιανουαρίου (διακοπές Χριστουγέννων).

ε) Την 30ή Ιανουαρίου, εορτή των Τριών Ιεραρχών. Την ημέρα αυτή γίνεται εκκλησιασμός και πραγματοποιούνται σχετικές εκδηλώσεις, στις οποίες παίρνει μέρος όλο το διδακτικό προσωπικό. Σε περίπτωση που η 30ή Ιανουαρίου είναι Σάββατο ή Κυριακή οι εκδηλώσεις γίνονται την προηγούμενη Παρασκευή, τις δύο πρώτες ώρες και το θέμα του εκκλησιασμού ρυθμίζεται μετά από συνεννόηση με τους υπεύθυνους του ιερού ναού, σύμφωνα με την παρ. 9 του άρθρου 13 του παρόντος Π.Δ.

στ) Την Καθαρή Δευτέρα.

ζ) Την 25η Μαρτίου (εθνική εορτή).

η) Από τη Μ. Δευτέρα μέχρι και την Παρασκευή της Διακαινησίμου (διακοπές Πάσχα).

θ) Την 1η Μαΐου.

ι) Την εορτή του Αγίου Πνεύματος.

ια) Από 22 Ιουνίου μέχρι και 31 Αυγούστου (θερινές διακοπές).

ιβ) Την ημέρα της εορτής του Πολιούχου της έδρας του σχολείου και της τοπικής εθνικής εορτής.

2. Οι εκδηλώσεις για την επέτειο της εθνικής εορτής της 28ης Οκτωβρίου πραγματοποιούνται στις 27 Οκτωβρίου, ημέρα κατά την οποία τιμάται και η ελληνική σημαία, και για την επέτειο της εθνικής εορτής της 25ης Μαρτίου στις 24 του ίδιου μήνα. Σε περίπτωση που η 28η Οκτωβρίου και η 25η Μαρτίου είναι Κυριακή ή Δευτέρα, οι εκδηλώσεις γίνονται την προηγούμενη Παρασκευή.

3. Τα σχολεία παίρνουν μέρος στις παρελάσεις και στον γενικό εορτασμό των εθνικών και τοπικών εορτών σύμφωνα με το πρόγραμμα της Νομαρχίας ή της Δημοτικής Αρχής. Ο σημαιοφόρος με τη σημαία του σχολείου και οι παραστάτες παρίστανται στη δοξολογία. Κατά την κρίση του συλλόγου διδασκόντων, και εφόσον οι συνθήκες το επιτρέπουν, την ημέρα αυτή μπορεί να γίνει εκκλησιασμός των μαθητών ή αντιπροσωπεία τους να πλαισιώσει τον σημαιοφόρο και τους παραστάτες. Οι συνοδοί των μαθητών και οι υπεύθυνοι εκπαιδευτικοί για τις παραπάνω εκδηλώσεις ορίζονται με απόφαση του συλλόγου διδασκόντων.

4. Έκτακτες εορταστικές εκδηλώσεις πραγματοποιούνται με απόφαση του Υπουργού Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων ή του οικείου Νομάρχη όταν πρόκειται για εκδήλωση τοπικού ενδιαφέροντος.

Άρθρο 13

5. Πρωινή προσευχή — Σημαιοστολισμός

α) Πριν από την έναρξη των μαθημάτων πραγματοποιείται κοινή προσευχή των μαθητών και του διδακτικού προσωπικού στο προαύλιο του σχολείου με ευθύνη των εκπαιδευτικών που εφημερεύουν. Σε περίπτωση δυσμενών καιρικών συνθηκών η προσευχή πραγματοποιείται στην αίθουσα κάθε τάξης. Οι εκπαιδευτικοί συμμετέχουν υποχρεωτικά στην πρωινή προσευχή και στον εκκλησιασμό και επιβλέπουν το τμήμα τους. Η συμμετοχή και των μη ορθόδοξων εκπαιδευτικών είναι απαραίτητη για την επιτήρηση των μαθητών τους. Η συμμετοχή των ετερόδοξων μαθητών στην πρωινή προσευχή γίνεται σύμφωνα με τα αναφερόμενα στο εδάφιο δ της παραγράφου 10 αυτού του άρθρου.

6. Ενδυμασία μαθητών

Για τους μαθητές και τις μαθήτριες του δημοτικού σχολείου δεν προβλέπεται ομοιόμορφη ενδυμασία, η δε εμφάνισή τους στις παρελάσεις ή άλλες σχολικές εκδηλώσεις με ομοιόμορφη ενδυμασία γίνεται ύστερα από απόφαση του σχολικού συμβουλίου.

8. Παιδαγωγικός έλεγχος διαγωγής του μαθητή δημοτικού σχολείου

α) Κανένας χαρακτηρισμός που αφορά τη διαγωγή των μαθητών δεν καταχωρείται στο βιβλίο Μητρώου και Προόδου και στα άλλα βιβλία και υπηρεσιακά έγγραφα.

β) Προβλήματα συμπεριφοράς αποτελούν αντικείμενο συνεργασίας μεταξύ του διευθυντή και των εκπαιδευτικών με τους γονείς και τους σχολικούς συμβούλους, για την καλύτερη δυνατή παιδαγωγική αντιμετώπιση του θέματος. Σε κάθε περίπτωση, και πριν από οποιαδήποτε απόφαση, λαμβάνεται σοβαρά υπόψη η βασική αρχή του σεβασμού της προσωπικότητας και των δικαιωμάτων του παιδιού.

γ) Οι σωματικές ποινές δεν επιτρέπονται.

δ) Η αλλαγή περιβάλλοντος του μαθητή είναι μέτρο παιδαγωγικού ελέγχου και μπορεί να γίνει με απόφαση του συλλόγου διδασκόντων, όταν πρόκειται για αλλαγή τμήματος, ή με τη συναίνεση του γονέα, όταν πρόκειται για αλλαγή σχολείου.

9. Εκκλησιασμός

Ο εκκλησιασμός των μαθητών κατά σχολείο ή τάξη πραγματοποιείται με απόφαση του συλλόγου διδασκόντων και με τη συνοδεία των εκπαιδευτικών στις παρακάτω περιπτώσεις:

α) Την εορτή των Τριών Ιεραρχών και τις εθνικές εορτές, σύμφωνα με το άρθρο 4 αυτού του Προεδρικού Διατάγματος.

β) Την ημέρα του Πολιούχου, όταν οι τοπικές συνθήκες του εορτασμού το επιτρέπουν.

γ) Μία φορά τον μήνα σε εργάσιμη ημέρα, τις δύο πρώτες ώρες, μετά από συνεννόηση με τους υπεύθυνους του ιερού ναού και εφόσον εξασφαλίζονται οι απαραίτητες προϋποθέσεις για ασφαλή μετάβαση των μαθητών.

δ) Εκτάκτως μέχρι τρεις φορές το διδακτικό έτος, όταν κρίνεται σκόπιμο από τον σύλλογο διδασκόντων, σε ώρες λειτουργίας ή μη του σχολείου.

10. Οι μη ορθόδοξοι μαθητές

α) Μαθητές που ανήκουν σε άλλο δόγμα ή άλλο θρήσκευμα δε συμμετέχουν στον εκκλησιασμό, εφόσον οι γονείς τους το ζητήσουν με γραπτή δήλωση. Όταν ένας από τους γονείς ανήκει σε άλλο δόγμα ή θρησκεία, για να γίνει απαλλαγή χρειάζεται κοινή δήλωση των γονέων. Αν οι γονείς είναι διαζευγμένοι, ισχύει η δήλωση του γονέα που έχει την επιμέλεια, σύμφωνα με την παρ. 2 του άρθρου 8 αυτού του Π.Δ.

Οι γονείς των μη ορθόδοξων μαθητών ενημερώνονται έγκαιρα για την ημέρα και την ώρα του εκκλησιασμού, ώστε αυτοί να οδηγηθούν στο σχολείο μετά τη λήξη του. Όταν ο εκκλησιασμός γίνεται έκτακτα ή δεν ειδοποιούνται οι γονείς και κηδεμόνες των παραπάνω μαθητών, η απασχόληση και η επιτήρησή τους γίνεται με ευθύνη του σχολείου.

Οι προαναφερόμενοι μαθητές συμμετέχουν στον εορτασμό των εθνικών επετείων και στις άλλες εκδηλώσεις του σχολείου.

β) Οι παραπάνω μαθητές απαλλάσσονται από το μάθημα των Θρησκευτικών και με απόφαση του συλλόγου διδασκόντων ορίζεται ο τρόπος απασχόλησής τους, εντός ή εκτός της αίθουσας ή σε άλλη αίθουσα, την ώρα της διδασκαλίας του μαθήματος αυτού.

γ) Αν οι γονείς τους επιθυμούν να αναγράφεται στα επίσημα έγγραφα ή βιβλία του σχολείου ότι ακολουθούν άλλο δόγμα ή θρησκεία, πρέπει να προσκομίσουν πιστοποιητικό Μητρώου ή Δημοτολογίου, στο οποίο να αναφέρεται ότι ακολουθούν το συγκεκριμένο δόγμα.

δ) Οι παραπάνω μαθητές, εφόσον προσέρχονται στο σχολείο πριν γίνει η πρωινή προσευχή, παρευρίσκονται με το τμήμα που ανήκουν στον χώρο της συγκέντρωσης χωρίς να συμμετέχουν στην προσευχή, τηρώντας απόλυτη ησυχία, σεβόμενοι τους δασκάλους και τους συμμαθητές τους που προσεύχονται.

Σχολική λειτουργία

ΠΗΓΗ: Προεδρικό Διάταγμα 201/98 (ΦΕΚ 161 Α΄/13.07.1998)

Συμβουλές για γονείς και παιδιά

Από «Το χαμόγελο του παιδιού»

Οι γονείς πρέπει

1 Να μην αφήνουν τα παιδιά προσχολικής ηλικίας χωρίς επίβλεψη ενηλίκου τόσο στο σπίτι όσο και σε δημόσιους χώρους.

2 Να τους μαθαίνουν ότι δεν πρέπει να μιλάνε σε «ξένους».

3 Να γνωρίζουν τους φίλους των παιδιών τους και τις οικογένειές τους.

4 Να ξέρουν πάντοτε πού και με ποιον είναι τα παιδιά τους.

5 Στα εμπορικά κέντρα να ορίζουν με τα παιδιά ένα σημείο συνάντησης σε περίπτωση που χαθούν.

6 Να διδάσκουν στα παιδιά να λένε «όχι» σε ό,τι τα τρομάζει και να απομακρύνονται από αυτό.

7 Να τα προετοιμάζουν για την προστασία τους με τέτοιον τρόπο, ώστε να μην τα φοβίζουν.

Τα παιδιά πρέπει

1 Να γνωρίζουν το ονοματεπώνυμό τους και αυτό των γονέων τους, τη διεύθυνση κατοικίας και το τηλέφωνό τους. Τα παιδιά προσχολικής ηλικίας μπορούν να έχουν μαζί τους ένα χαρτί με τις απαραίτητες πληροφορίες.

2 Όταν είναι μόνα τους στο σπίτι, να κλειδώνουν, να μην ανοίγουν σε αγνώστους και να γνωρίζουν πώς να απαντούν στο τηλέφωνο.

3 Να μπορούν να αναγνωρίζουν ανθρώπους με στολή, ώστε να μπορούν να ζητήσουν βοήθεια.

Διαπαιδαγώγηση

ΠΗΓΗ: hamogelo.gr (28.06.2011)
ΕΙΚΟΝΑ: ckk-miteinander.be

Της συνέβη το σχολείο

Της Κατερίνας Σχινά

Δημοσιογράφος, κριτικός λογοτεχνίας, μεταφράστρια

Γνωρίζω ένα κοριτσάκι από τη στιγμή που γεννήθηκε —θα μπορούσε να είναι το παιδί του καθενός μας. Ως νήπιο ήταν το θαύμα που είναι όλα τα παιδιά: η φαντασία της έχτιζε φαντασμαγορίες, η γλώσσα της ήταν μια λαγαρή επινόηση ανάμεσα στην ονοματοποιία και τη μεταφορά, τα αντικείμενα ήταν ένα μυστήριο προς διερεύνηση, η φύση ένα λούνα παρκ γεμάτο εκπλήξεις. Έγραφε ιστοριούλες με «ονειροδιάδρομους και παιχνιδοπλατείες» αχαλίνωτα, επινοώντας τοπία και δράσεις· έστηνε σύντομα θεατρικά στιγμιότυπα με πρωταγωνιστή τον εαυτό της και θέμα μια δεύτερη, παράλληλη, απείρως πλούσια ζωή. Ζωγράφιζε καλύτερα από τον Ντιμπιφέ και τραγουδούσε σαν αηδονάκι.

Δέκα χρόνια αργότερα είναι μια κατάκοπη έφηβη, σφραγισμένη από την ανία. Δουλεύει ώρες πολλές, χωρίς το αντάλλαγμα που της είχαν υποσχεθεί: τη γνώση. Παράτησε τα τραγούδια και τις ζωγραφιές, έχει χρόνια ολόκληρα να γράψει έστω και μια αράδα, αδιαφορεί για τα βιβλία που κάποτε τη θάμπωναν. Κοινωνικοποιείται μέσω του MSN. Βαριέται αφόρητα το σχολείο και το μόνο που την κινητοποιεί κάθε πρωί είναι η υποχρέωση ότι το πληκτικό οκτάωρο στα θρανία θα κυλήσει, τουλάχιστον, ανάμεσα στους φίλους της.

Τι συνέβη σ’ αυτό το παιδί και διέκοψε τόσο απότομα τη συνομιλία με το θαύμα; Η ορμονική αναστάτωση της εφηβείας; Ο αποχαιρετισμός στην παιδική ηλικία και η εγκατάλειψη της πρωταρχικής πίστης στο μαγικό; Ή απλώς η συνειδητοποίηση των ευθυνών που το βαραίνουν ώσπου να καταφέρει να περάσει στο πανεπιστήμιο, όπου και θα «ξεκουραστεί» απολαμβάνοντας επί τετραετία, κατά μέσο όρο, τους καρπούς των κόπων της προετοιμασίας για την εισαγωγή, χωρίς να αποκομίσει από τις ανώτατες σπουδές του παρά ελάχιστα;

Νομίζω πως αυτό που της συνέβη ήταν, απλούστατα, το σχολείο. Εγκλωβισμένη στους τέσσερις τοίχους, καταδικασμένη να αποστηθίζει, χωρίς κανένας να της υποδεικνύει τη χαρά τού να μαθαίνεις, αποθαρρημένη από εξουθενωμένες δασκάλες που θεωρούσαν ακόμη και την παραμικρή παρέκκλιση από το πρόγραμμα μέγιστη παράβαση. Από το Νηπιαγωγείο ακόμη ξέχασε να παίζει· έπρεπε να διαβάζει, να μαθαίνει γλώσσες, ακόμη κι ένα όργανο, έστω και με το ζόρι. Όσο για τον ελάχιστο ελεύθερο χρόνο του Σαββατοκύριακου, αυτόν θα τον εξαντλούσε στο εξής στους ανεκδιήγητους «παιδότοπους» όπου σύρονται τα παιδιά, εκνευρισμένα ή ανόρεχτα, υπό τον καταναγκασμό μιας υστερικής «ψυχαγώγησης».

Αλλιώς θα το ’θελε το σχολείο της η μικρή μου φίλη. Έναν τόπο χαράς, όπου θα διδασκόταν από την πρώτη μέρα το πώς και το γιατί της γνώσης. Όπου θα καταλάβαινε γρήγορα ότι η μάθηση είναι απόλαυση, ότι ο κόσμος γίνεται πιο θαυμαστός όταν κατανοούμε τους μηχανισμούς του. Ότι η Ιστορία δεν είναι διαδοχή χρονολογιών ή απομνημόνευση νεκρών ονομάτων, αλλά περιέργεια για όλες τις όψεις της ζωής των ανθρώπων που έζησαν στο παρελθόν· και ότι όσο περισσότερα γνωρίζουμε για τις πολλαπλές και σύνθετες όψεις του παρελθόντος τόσο μπορούμε να κατανοήσουμε την πολυπλοκότητα του παρόντος και να παρέμβουμε σ’ αυτό, για να το αλλάξουμε ή να το διαφυλάξουμε. Ότι η καλλιτεχνική έκφραση είναι πολλαπλή και σεβαστή· ότι η δημιουργικότητα δεν αντιμετωπίζεται με καχυποψία, αλλά ενθαρρύνεται και επιβραβεύεται.

Γι’ αυτό και η διαβόητη «συζήτηση για την Παιδεία» δε θα έπρεπε να εξαντλείται στην αναμόρφωση του Λυκείου, στον τρόπο εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, στο άσυλο. Θα έπρεπε να αρχίζει από το Νηπιαγωγείο, να επιμένει στο Δημοτικό, να εμβαθύνει στο καθημαγμένο Γυμνάσιο. Έτσι, δε θα έφταναν τα παιδιά οιονεί αναλφάβητα στις εισαγωγικές εξετάσεις ούτε θα μελαγχολούσαν πάνω από τα τετράδιά τους, μηχανιστικά διεξερχόμενα την «ύλη», στερεύοντας από ενθουσιασμό, φτάνοντας να εχθρεύονται τη γνώση, επειδή κανένας δεν τους έδειξε πως μόνο αυτή μπορεί να εγγυηθεί την εσωτερική τους απελευθέρωση.

Εκπαίδευση

ΠΗΓΗ: Ελευθεροτυπία (30.01.2009)

Το βάρος της σχολικής τσάντας

Από το Υπουργείο Παιδείας

Με αφορμή ερωτήματα που διατυπώνονται σχετικά με το βάρος της σχολικής τσάντας των μαθητών του Δημοτικού Σχολείου, σας γνωρίζουμε ότι το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο με την υπ’ αριθμ. 3/2008 Πράξη του εισηγείται ορισμένα μέτρα για την αντιμετώπιση του παραπάνω θέματος:

1 Κατά την κρίση του δασκάλου, ορισμένα βιβλία ή τετράδια εργασιών να παραμένουν στο σχολείο, κάτω από το θρανίο εκάστου μαθητή ή σε ειδικές κλειστές προθήκες, κυρίως στην περίπτωση που η αίθουσα υποδέχεται τμήμα του Ολοήμερου σχολείου ή στην περίπτωση που το σχολείο λειτουργεί πρωί απόγευμα (διπλοβάρδια).

2 Βιβλία που θα μπορούσαν να παραμείνουν στο σχολείο: Τα βιβλία Γραμματικής, βιβλίο μαθητή Φυσικών, Εικαστικών, Φυσικής Αγωγής, Μουσικής, Λεξικών, τα Ανθολόγια, καθώς και τα τετράδια εργασιών ορισμένων μαθημάτων, όπως Γεωγραφίας, Ιστορίας κλπ.

3 Ορισμένα τετράδια μαθητών, όπως το τετράδιο Ορθογραφίας.

Σχολική τσάντα

ΠΗΓΗ: Εγκύκλιος Φ.12/472/40340/Γ1/15.04.2008

Για καλύτερη επικοινωνία με το μικρό παιδί

Του Στέλιου Παπαβέντση

Παιδίατρος, pediatros-thes.gr

Οι παρακάτω κανόνες, εάν εφαρμοστούν με συνέπεια και δημιουργικά στην καθημερινή επικοινωνία με το παιδί προσχολικής ηλικίας, έχουν πολύ θετική επίδραση στη γλωσσική ανάπτυξή του. Η ανάπτυξη σωστού λόγου είναι από τις σημαντικότερες παραμέτρους που καθορίζουν τη μελλοντική επιτυχία του παιδιού στο σχολείο και ίσως αργότερα στην κοινωνία.

1. Αργή, απλή και τονισμένη ομιλία στο επίπεδο του παιδιού

Όταν μιλάμε σε ένα νήπιο, προφέρουμε τις λέξεις αργά και καθαρά. Προσπαθούμε να τονίζουμε το ίδιο όλες τις συλλαβές, ώστε να μην ακούει το παιδί μέρος μόνο της λέξης. Πάντα προσπαθούμε να το κοιτάμε στα μάτια. Είναι σημαντικό να βεβαιωθούμε πως και εκείνο μας βλέπει την ώρα που μιλάμε και παρατηρεί τα χείλη μας, τις εκφράσεις μας.

Οι προτάσεις μας καλό είναι να έχουν μια λέξη παραπάνω από τις προτάσεις που μπορεί να φτιάξει το παιδί. Εάν το 18 μηνών μικρό προφέρει μερικές απλές λέξεις, προσπαθούμε να του μιλάμε με απλές προτάσεις που έχουν δύο λέξεις, όπως «έλα εδώ». Το φυσιολογικό παιδί στα 3 του χρόνια χρησιμοποιεί καλά προτάσεις με τρεις λέξεις —συνήθως υποκείμενο, ρήμα, αντικείμενο. Εμπλουτίστε την κουβέντα, βάζοντας επίθετα ή αντωνυμίες και φτιάχνοντας προτάσεις με τέσσερις λέξεις.

2. Δείξτε ενδιαφέρον και ενθουσιασμό

Το μη λεκτικό περίβλημα της ομιλίας μας έχει σημασία. Στα μικρά παιδιά αυθόρμητα μιλάμε πιο ζωντανά, με μια δραματοποίηση στη χροιά της φωνής, με χρωματικές αντιθέσεις και έμφαση στον τονισμό.

3. Κατανοήστε την προσοχή που μπορεί να δώσει ένα παιδί σε κάθε ηλικία

Συχνά εκνευριζόμαστε με τις απότομες μεταπτώσεις του ενδιαφέροντος που δείχνει το παιδί. Πριν ακόμη πιάσει κάτι, σπεύδει να ασχοληθεί με κάτι άλλο. Είναι καλό να συνειδητοποιήσουμε πόσο διαφορετικό εύρος προσοχής έχουν τα μικρά παιδιά:

Τα βρέφη εστιάζουν σε κάτι στιγμιαία κατά τους πρώτους έξι μήνες, για μερικά δευτερόλεπτα τους επόμενους έξι. Αποσπώνται απ’ ό,τι κάνουν πολύ εύκολα αν υπάρχουν πολλά ερεθίσματα στο περιβάλλον τους.

Αργότερα, η προσοχή των μικρών παιδιών είναι άκαμπτη σε εκείνο που κάνουν κάθε στιγμή. Δυσκολεύονται να αφοσιωθούν σε κάτι για παραπάνω από μερικά λεπτά, μπορούν συνήθως να παρακολουθήσουν ένα πράγμα τη φορά και αλλάζουν ενδιαφέρον πολύ γρήγορα (για τα δικά μας κριτήρια).

Μόνο μετά τον τέταρτο χρόνο της ζωής αποκτούν συνήθως την ικανότητα να εστιάζουν σε ένα παιχνίδι για παραπάνω από μερικά λεπτά και να παρακολουθούν δύο ή περισσότερα πράγματα ταυτόχρονα.

4. Ακολουθήστε την κατεύθυνση της προσοχής του παιδιού

Το μικρό παιδί ασχολείται κυρίως με το τώρα και δε θα σας ακούσει ιδιαίτερα αν του μιλάτε για ό,τι έγινε χθες ή όσα θα γίνουν αύριο. Αν εστιάζει την προσοχή του σε ένα παιχνίδι, π.χ. ένα αυτοκινητάκι, ακολουθήστε το και μιλήστε γι’ αυτό, τι ήχο κάνει, αν έχει πόρτα κλπ. Αφήστε σ’ αυτό την πρωτοβουλία. Όταν θέλετε να τραβήξετε την προσοχή του σε κάτι, κατεβείτε στο επίπεδό του, βεβαιωθείτε ότι σας κοιτάει, πείτε το όνομά του και έπειτα αυτό που θέλετε. Προσπαθήστε να δείτε τον κόσμο από τη δική του οπτική γωνία, με τα δικά του μάτια. Παρατηρήστε το για λίγο και φανταστείτε τι βλέπει, τι σκέφτεται, πώς το εκφράζει.

Σε γενικές γραμμές κάντε ένα βήμα πίσω: μην προτρέχετε να επιβάλλετε τη βούλησή σας και τον κόσμο σας. Μπείτε στον δικό του κόσμο, αφήστε το να πάρει πρωτοβουλία και απλώς εμπλουτίστε με τον λόγο σας τη διαδρομή. Τα μικρά παιδιά μαθαίνουν εύκολα ό,τι ανακαλύπτουν μόνα τους και δύσκολα ό,τι τους επιβάλλουμε.

5. Δώστε χρόνο και ευκαιρία στο παιδί να σκεφτεί και να αποκριθεί

Κάντε ένα ενδιαφέρον πείραμα: μαγνητοφωνήστε για δέκα λεπτά την επικοινωνία σας με το παιδί. Αν, ακούγοντας την κασέτα, διαπιστώσετε ότι μιλάτε μόνο εσείς και εκείνο έχει αρθρώσει από καθόλου έως μερικές μόνο λέξεις, ίσως χρειάζεται να ξανασκεφτείτε τον τρόπο που επικοινωνείτε μαζί του. Πολλοί γονείς δίνουν συνεχώς μια σειρά από παροτρύνσεις, προσταγές και ερωτήσεις, χωρίς να σταματούν για να του δώσουν χρόνο να σκεφτεί και να αρθρώσει μια απάντηση. Άλλοι πάλι προτρέχουν να εκστομίσουν τη σωστή λέξη, να προσφέρουν έτοιμες απαντήσεις, με αποτέλεσμα το παιδί να μη νιώθει καν την ανάγκη να μιλήσει.

Ανάλογα με το στάδιο ωρίμανσης, τα μικρά παιδιά χρειάζονται περισσότερο χρόνο από εσάς για να μιλήσουν. Σεβαστείτε αυτήν τους την ανάγκη, δείξτε ότι προσέχετε υπομονετικά όσο περιμένετε την απάντηση, συνεχίζοντας να τα κοιτάτε με ενδιαφέρον.

6. Δώστε έμφαση στην επανάληψη

Το νήπιο έχει ανάγκη να ακούσει το ίδιο πράγμα πολλές φορές. Έχει σημασία να ακούσει πάλι και πάλι την ίδια λέξη, σε διαφορετική στιγμή και πλαίσιο, για να την αφομοιώσει.

7. Σχολιάστε και περιγράψτε ό,τι κάνει και κάνετε τώρα

Περιγράψτε τι κάνει και τι κάνετε κάθε στιγμή. Τα μικρά ζουν μόνο στο τώρα. Αν μαγειρεύετε, μιλήστε του για τα υλικά που χρησιμοποιείτε. Αν είστε στον δρόμο, προσέξτε πού κοιτάει και περιγράψτε την εικόνα. Αν παίζει με ένα κουκλόσπιτο και ανεβάζει το κουκλάκι από τη σκάλα, διανθίστε τη σκηνή με ανάλογο «λεκτικό» περίβλημα. Η τεχνική αυτή θυμίζει κάπως την αναμετάδοση ενός ποδοσφαιρικού αγώνα. Κάθε στιγμή, κάθε δραστηριότητα ρουτίνας, όσο φαινομενικά βαρετή κι αν είναι, μπορεί να γίνει ευκαιρία για λεκτικά ερεθίσματα και γλωσσική πρόοδο του παιδιού.

8. Επεκτείνετε αυτό που λέει κάθε φορά

Συμπληρώστε και εμπλουτίστε καθετί που λέει. Αν σας ζητάει να το πάτε βόλτα λέγοντας «άτα», απαντήστε του: «Θέλεις να πας βόλτα;». Το 18μηνο μικρό βρήκε μια πλαστική φράουλα στο πάτωμα. Πηγαίνει προς το ντουλάπι και φωνάζει «φαγητά», δείχνοντας. Καταλαβαίνετε πως θέλει να βάλει τη φράουλα στο καλαθάκι με τα άλλα πλαστικά τρόφιμα που βρίσκεται μέσα στο ντουλάπι. Πείτε του: «Βέβαια, να βάλουμε τη φράουλα στο καλαθάκι με τα άλλα φαγητά! Έχεις δίκιο. Να και μια μπανάνα. Να βάλουμε κι αυτή μέσα».

9. Αφήστε κενό στην πρότασή σας για να το συμπληρώσει

«Αυτό είναι ένα...», «Κοίτα, μια...», «Δώσε μου το...». Αφήστε κάτι να λείπει, μια λέξη να εννοείται και δώστε χρόνο στο παιδί να τη βρει. Κοιτάξτε το στα μάτια εύθυμα περιμένοντας, κεντρίστε το να αποκριθεί. Αν δείτε στο πρόσωπό του να αναπτύσσεται ντροπή, θυμός ή άγχος, πείτε του τη λέξη απλά, χωρίς να εστιάσετε στη σιωπή του. Χρησιμοποιήστε αν χρειάζεται χειρονομίες, εκφράσεις, δείξτε εκείνο που θέλετε να σας ονοματίσει. Προσοχή, να καταφεύγετε σ’ αυτή την τεχνική με μέτρο. Αν δοθεί η εντύπωση του καταναγκασμού, το παιδί θα αποσυρθεί, θα διακόψει την επικοινωνία.

10. Μάθετέ του να περιμένει τη σειρά του

Ένα σημαντικό στοιχείο μιας συζήτησης είναι να ξέρει κανείς πότε να μιλήσει, να περιμένει τη σειρά του. Οι γονείς μπορούν να διδάξουν αυτήν τη δεξιότητα με το προσωπικό τους παράδειγμα, όταν ακούν υπομονετικά για όση ώρα χρειάζεται την απάντηση του νηπίου, και με τον έπαινο, όταν το μικρό αποκρίνεται σωστά.

11. Εμπλουτίστε καθημερινές πράξεις ρουτίνας με λόγο

Καθετί που κάνετε μέσα στην ημέρα μαζί με το παιδί είναι ευκαιρία για μάθηση και συνομιλία. Καθημερινές δουλειές, όπως το μαγείρεμα, το πλύσιμο, το σιδέρωμα, το σούπερ μάρκετ, μπορούν να γίνουν πιο ενδιαφέρουσες, λιγότερο βαρετές και για σας και για το παιδί, προσφέροντας ταυτόχρονα τροφή για την ανάπτυξή του. Το κλειδί είναι να βάζετε το μικρό ενεργά μέσα σε ό,τι κάνετε, να μην απομονώνετε τον δικό σας «μεγάλο» κόσμο μακριά από τον δικό του «μικρό» κόσμο.

12. Βάλτε το νήπιο να συμμετάσχει σε ό,τι κάνετε

Το νήπιο μαθαίνει κάθε στιγμή και ευκαιριακά. Οποιοδήποτε γεγονός της ημέρας μπορεί να γίνει ευκαιρία για σωστή κουβέντα και μάθηση. Στο σούπερ μάρκετ δώστε του πράγματα να κάνει, αφήστε το να συμμετάσχει. Ονομάστε τα αντικείμενα που βλέπετε. Στην πραγματικότητα, το μυστικό για να μπορέσετε να κάνετε οτιδήποτε είναι να βάλετε το μικρό να συμμετέχει σε αυτό! Διαφορετικά θα βρεθείτε διαρκώς αντιμέτωποι με τον αρνητισμό, την γκρίνια και την αταξία του.

13. Παίξτε με τους ήχους, τους φθόγγους, τις λέξεις

Δείξτε του ότι είναι ελεύθερο να πειραματιστεί με τη γλώσσα, να τη γνωρίσει μέσα από λάθη. Παροτρύνετέ το να αυτοσχεδιάσει, να φτιάξει ένα στιχάκι ή τραγουδάκι από μια συλλαβή. Έτσι του τονίζετε τον αυθορμητισμό, την αυτοπεποίθηση, του δίνετε εφόδια να ανακαλύψει μόνο του πτυχές του κόσμου —και της γλώσσας. Μη φοβάστε να ακουστείτε «ανόητοι», να κάνετε γελοίους ήχους ή να πείτε αδόκιμες λέξεις και φράσεις.

14. Όχι στον καταιγισμό ερωτήσεων

Τα νήπια, ιδιαίτερα κάτω των τριών χρόνων, είναι μπερδεμένα. Μόλις ξεκίνησαν να γνωρίζουν τον κόσμο, μα πολλά πράγματα είναι ακόμα πρωτόφαντα, συνιστούν γρίφο. Μπερδεύονται να οριοθετήσουν τον ίδιο τους τον εαυτό. Επιπλέον δυσκολεύονται ακόμη να εκφραστούν με τις λέξεις. Αν φανταστείτε για λίγο τον ψυχισμό τους, θα καταλάβετε γιατί το να τα ρωτάμε συνέχεια δεν είναι και τόσο καλή ιδέα. Όσο περισσότερες ερωτήσεις τους απευθύνουμε τόσο πιο έντονα θα εναντιωθούν, θα βρεθούν σε σύγχυση, θα κόψουν τις γέφυρες της επικοινωνίας. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα αν οι ερωτήσεις είναι κυρίαρχες στον λόγο μας, τους προσφέρουν επιλογές που δεν ξέρουν να χειριστούν, προέρχονται από πολλά άτομα ταυτόχρονα ή από άτομα λιγότερο οικεία. Οι πολλές ερωτήσεις είναι ένας σίγουρος τρόπος να οδηγήσουμε σε πρώιμο τέλος τη συνομιλία μας με ένα νήπιο.

Μόνο αργότερα, συνήθως στα 3–5 χρόνια, όταν αρχίσει να κάνει από μόνο του ερωτήσεις (τα ατέλειωτα γιατί και πώς), μπορούμε να ενσωματώσουμε στον λόγο μας ερωτήσεις —και πάλι με τρόπο φυσιολογικό, μη απαιτητικό, όπως μιλάμε με έναν ενήλικο και όχι εν είδη καταιγισμού.

15. Προτιμήστε τις ανοιχτές από τις κλειστές ερωτήσεις

«Τι είναι αυτό;», «Τι θέλεις;», «Τι χρώμα είναι το μπλουζάκι;», «Πόσο χρονών είσαι;» «Αγαπάς τον παππού σου;», «Θέλεις να παίξουμε;», «Είναι καλό;», «Σ’ αρέσει;»... Δεκάδες παρόμοιες κλειστές ερωτήσεις ταλαιπωρούν κάθε μέρα τα μικρά παιδιά κάτω των τριών χρονών. Δεν προσθέτουν τίποτα ενδιαφέρον για το παιδί, είναι καταναγκαστικές ή χιλιοειπωμένες, δέχονται μόνο μια μονολεκτική απάντηση, συνήθως «ναι» ή «όχι», προκαλούν αντίδραση και εναντίωση, κλείνουν αντί να ανοίγουν την κουβέντα μαζί τους.

Είναι πολύ προτιμότερο να μετατρέπετε τις ερωτήσεις σας σε ανοιχτές, οι οποίες παροτρύνουν το παιδί να σκεφτεί, να απαντήσει με πολλές λέξεις και να συνεχίσει την κουβέντα. Για παράδειγμα: «Ωραία, μπήκε ο πειρατής στο δωμάτιο. Τώρα πώς θα ανοίξει την πόρτα;» ή «Είναι επικίνδυνο να κατέβεις τη σκάλα μόνος σου. Γιατί; Ξέρεις;».

16. Ποτέ μην το κριτικάρετε αν πει κάτι λάθος

Ένα μικρό βλέπει με έξαψη τη μαμά του να βάζει το καρότσι του στο πορτ μπαγκάζ του αυτοκινήτου. «Άτα!», αναφωνεί. Μην του πείτε «Δεν είναι άτα αλλά βόλτα». Αυτό θα το αποθαρρύνει, θα του χαμηλώσει την αυτοπεποίθηση στις γλωσσικές του ικανότητες και θα το αποτρέψει από το να σας μιλάει ελεύθερα. Πείτε του μπράβο για την προσπάθεια και επαναλάβετε τη λέξη σωστά ειπωμένη. Αναγνωρίστε την αξία της απάντησής του, έστω και λανθασμένης, και παρακινήστε το, βοηθήστε το δίνοντάς του στοιχεία, ώστε να βρει τη σωστή απάντηση. Τα θετικά σχόλια είναι πολύ σημαντικά για να ανθίσει η ομιλία του.

17. Αποφύγετε το πατρονάρισμα και τον εκπαιδευτικό τόνο

Τα παιδιά ξέρουν να διαβάζουν τον εμφανώς διδακτικό, «στημένο» τόνο. Τα περισσότερα αντιδρούν με αρνητισμό και τελικά δε μαθαίνουν εκείνο που θέλετε. Επίσης μαθαίνουν καλύτερα όχι με τη δική σας καθοδήγηση αλλά όταν εξερευνούν μόνα τους τα πράγματα, με δικό τους κίνητρο. Όσα και να τους πείτε για τους δεινόσαυρους, δε θα μάθουν τίποτα αν δεν πιάσουν στα χέρια τους ένα πλαστικό δεινοσαυράκι από δικό τους ενδιαφέρον και δεν κάνουν τις ερωτήσεις που αυτά θέλουν. Μπορείτε να τα παροτρύνετε, να προσφέρετε λύσεις όταν ζητούν βοήθεια, αλλά όχι να τα καθοδηγήσετε. Τα νήπια διαισθάνονται τον εκπαιδευτικό τόνο ως τεχνητό, αφύσικο, έξω από τις άμεσες παραστάσεις που τα αφορούν και τελικά απωθούνται από αυτόν.

18. Μιλήστε για σκέψεις και συναισθήματα

Διερευνήστε και εκφράστε συναισθήματα δικά σας και του παιδιού. Μιλήστε με ειλικρίνεια για ιδέες και σκέψεις: Σίγουρα θα εκπλαγείτε από τις ώριμες απαντήσεις του. Είναι καλό να εξοικειώνεται με την ανθρώπινή μας υπόσταση, πέρα από το καθαρό γονεϊκό μας πρόσωπο.

19. Δώστε τροφή στη φαντασία

Τα παραμύθια προσφέρουν στο παιδί υλικό για να κεντρίσει τη φαντασία του. Όταν φτάσει στο στάδιο της μαγικής σκέψης, γύρω στα 2–4 χρόνια, μπείτε στη δική του λογική. Μη φοβάστε ότι θα ακουστείτε παράλογοι, ονειροπόλοι, μη πραγματιστές. Μιλήστε του για νεράιδες, για δράκους και για όλα εκείνα τα μοτίβα που βρίσκονται κρυμμένα σε όλα τα καλά παραμύθια, φανταστικά μα πολύ χρήσιμα για να κατανοήσουν την πραγματικότητα.

20. Χρησιμοποιήστε άφθονο παιχνίδι προσποίησης

Το κουκλοθέατρο —ή και το θέατρο σκιών— είναι ένας εκπληκτικός, έξυπνος τρόπος για να ανάψετε τη φαντασία του παιδιού, να εμπλουτίσετε το λεξιλόγιό του αλλά και να «αναπαραστήσετε» προβλήματα και καθημερινές καταστάσεις. Στην τελευταία περίπτωση, δημιουργώντας για παράδειγμα μια σκηνή με μια προστριβή ανάμεσα σε αδερφάκια, βοηθάτε να εκτονωθούν άσχημα συναισθήματα των παιδιών, βλέπετε βαθύτερα μέσα στην ψυχή τους και προσφέρετε έδαφος για ανακωχή.

21. Βιβλίο, αυτό το υπέροχο μέσο επικοινωνίας

Ένα από τα ιδιαίτερα πολύτιμα δώρα που μπορούμε να κάνουμε στο παιδί είναι να του εμφυσήσουμε αγάπη για τα βιβλία από πολύ νωρίς, πριν τα πρώτα του γενέθλια. Περιεργαζόμενοι ένα παιδικό βιβλιαράκι γεμάτο εικόνες μαζί με το παιδί, πετυχαίνουμε πάρα πολλά:

• Περνάμε όμορφες, χαλαρές στιγμές —ιδιαίτερα πριν τον ύπνο.
• Δημιουργούμε όμορφες συνήθειες που θα αντέξουν στο μέλλον.
• Χτίζουμε τη σχέση μας με το παιδί.
• Του δίνουμε άπειρα λεκτικά ερεθίσματα.
• Το προσκαλούμε να εκφράζει αυτά που σκέφτεται και αισθάνεται.
• Προάγουμε την κοινωνική και συναισθηματική του ανάπτυξη και αναπτύσσουμε τη φαντασία του.

22. Το παιδί μαθαίνει καλύτερα καινούργιες λέξεις όταν χρησιμοποιεί όλες τις αισθήσεις του

Όταν το παιδί προσπαθεί να εκφράσει κάτι ζωντανό, χειροπιαστό και παραστατικό, μαθαίνει πιο γρήγορα. Η λέξη «αγελάδα» θα του εντυπωθεί σιγά σιγά αν τη βλέπει στη ζωγραφιά ενός βιβλίου, κάπως πιο γρήγορα αν στο βιβλίο υπάρχει αληθινή εικόνα αγελάδας, ακόμη πιο σύντομα αν ο μπαμπάς, την ώρα που διαβάζει το βιβλίο, του κάνει παραστατικά «μουου...», άμεσα αν την παρατηρήσει από κοντά σε μια φάρμα. Θα μάθει γρήγορα τα ονόματα των φρούτων, αν πειραματιστεί και βυθίσει τα χεράκια του στα πραγματικά.

23. Μουσική και χορός

Η μουσική επηρεάζει θετικά την ψυχοκινητική ανάπτυξη πριν από τη γέννηση ακόμα. Ενθαρρύνοντας στο μικρό τη μουσική και κινητική έκφραση, ενθαρρύνουμε ταυτόχρονα τρόπους επικοινωνίας με άλλους ανθρώπους και την εξωστρέφεια.

24. Επαφή με μεγαλύτερο κύκλο ανθρώπων: δώρο στην επικοινωνία

Κάθε επιπλέον μέλος σε μια οικογένεια εμπλουτίζει το γλωσσικό περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνει ένα παιδί. Ο παραδοσιακά πολυκύτταρος οργανισμός της ελληνικής οικογένειας, με τις γιαγιάδες, τους παππούδες, τους θείους, τα ξαδέρφια, αποτελεί μια πολυτέλεια που συχνά λείπει από τις οικογένειες δυτικών κοινωνιών. Προσθέτει ζωτικότητα στη ζωή του παιδιού, αρκεί όλοι οι ενήλικες να επικοινωνούν με τους σωστούς τρόπους που αναφέρονται παραπάνω και να αφήνουν το παιδί να εκφραστεί το ίδιο και να απαντήσει.

Είναι αλήθεια ότι τα νήπια περνούν ιδιαίτερα δημιουργικές στιγμές και απορροφούν γνώσεις και εμπειρίες όταν συναναστρέφονται μεγαλύτερα παιδιά σχολικής ηλικίας, αδέρφια ή μη. Ίσως έχετε αισθανθεί κι εσείς την ξεχωριστή χημεία που αναπτύσσεται ανάμεσα σε ένα δίχρονο και ένα δεκάχρονο παιδί. Προσφέροντας ευκαιρίες για παιχνίδι με μεγαλύτερα παιδιά, δίνετε στο μικρό ερεθίσματα για γλωσσική ανάπτυξη και για μια άλλου τύπου επικοινωνία.

25. Οικογένεια γύρω από το τραπέζι: δώρο στην επικοινωνία

Όλα τα μέλη μιας οικογένειας μαζεύονται για φαγητό γύρω από το τραπέζι. Συζητούν, ανταλλάσσουν τις εμπειρίες της ημέρας, ενώνονται με μια μαγική χημεία. Αυτή η υπέροχη, παραδοσιακή συνήθεια, ιδιαίτερα αγαπητή σε μεσογειακούς λαούς και απούσα σε βόρειους, είναι μια δυνητικά πλούσια εμπειρία επικοινωνίας και για τα μικρά παιδιά. Τρώτε μαζί με το μικρό, αδράξτε την ευκαιρία για τη χαρά, την εξερεύνηση, την κουβέντα που προσφέρει το τραπέζι και η διαδικασία του φαγητού.

Διαπαιδαγώγηση

ΠΗΓΗ: dietup.gr

Σχολικά κυλικεία: κερδοσκοπία ή υγεία;

Από το Κέντρο Προστασίας Καταναλωτών

Παρά την ύπαρξη του νομοθετικού πλαισίου και επειδή κάθε χρόνο πολλά κυλικεία διαθέτουν μη εγκεκριμένα είδη με επιχείρημα την οικονομική απόδοση της επιχείρησης ή τη δυνατότητα των μαθητών να προμηθεύονται τα απαγορευμένα είδη από τα γειτονικά καταστήματα, ζητούμε άμεσους και αυστηρούς ελέγχους από τους αρμόδιους φορείς (Διευθύνσεις Υγείας των Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων της χώρας) και τις περιφερειακές Διευθύνσεις του Ε.Φ.Ε.Τ.

Ως γονείς, βέβαια, οφείλουμε:

1 Να διεκδικήσουμε μέσω των Συλλόγων Γονέων και Κηδεμόνων την ενεργοποίηση της θεσμοθετημένης σχολικής επιτροπής και σ’ αυτόν τον τομέα. Οι σχολικές επιτροπές, σύμφωνα με τον Ν.1894/90 (ΦΕΚ 110/27-08-90 Α΄), είναι υπεύθυνες για την ανάθεση της λειτουργίας των κυλικείων των δημόσιων σχολείων και την εκμετάλλευσή τους. Οι επιτροπές, λοιπόν, πρέπει να ασκούν εποπτεία στα κυλικεία και να καταγγέλλουν στους αρμόδιους φορείς τυχόν παραβιάσεις της νομοθεσίας.

2 Να απαιτήσουμε και να επιβάλλουμε την εφαρμογή της υγειονομικής διάταξης από τους αρμόδιους φορείς της πολιτείας.

3 Να ζητήσουμε οι ίδιοι ενημέρωση και επιμόρφωση σε θέματα υγιεινής διατροφής.

4 Να προσέξουμε τις διατροφικές συνήθειες της οικογένειάς μας, ώστε να μην οδηγούμε τα παιδιά στην απροβλημάτιστη κατανάλωση βλαβερών προϊόντων.

Οι μαθητές πρέπει να επιμορφώνονται για τη σωστή διατροφή μέσα από ειδικά προγράμματα αγωγής καταναλωτή στα σχολεία. Τα προγράμματα αυτά θα πρέπει να ενταθούν σε αριθμό και περιεχόμενο.

ΔιατροφήΣχολικό κυλικείο

ΠΗΓΗ: kepka.org (01.09.2010)

Σκοπός και λειτουργία της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης

Αποσπάσματα από τον Νόμο 1566/85

Άρθρο 1

1. Σκοπός της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης είναι να συμβάλει στην ολόπλευρη, αρμονική και ισόρροπη ανάπτυξη των διανοητικών και ψυχοσωματικών δυνάμεων των μαθητών, ώστε, ανεξάρτητα από φύλο και καταγωγή, να έχουν τη δυνατότητα να εξελιχθούν σε ολοκληρωμένες προσωπικότητες και να ζήσουν δημιουργικά.

Ειδικότερα υποβοηθεί τους μαθητές:

α) Να γίνονται ελεύθεροι, υπεύθυνοι, δημοκρατικοί πολίτες, να υπερασπίζονται την εθνική ανεξαρτησία, την εδαφική ακεραιότητα της χώρας και τη δημοκρατία, να εμπνέονται από αγάπη προς τον άνθρωπο, τη ζωή και τη φύση και να διακατέχονται από πίστη προς την πατρίδα και τα γνήσια στοιχεία της ορθόδοξης χριστιανικής παράδοσης. Η ελευθερία της θρησκευτικής τους συνείδησης είναι απαραβίαστη.

β) Να καλλιεργούν και να αναπτύσσουν αρμονικά το πνεύμα και το σώμα τους, τις κλίσεις, τα ενδιαφέροντα και τις δεξιότητές τους. Να αποκτούν, μέσα από τη σχολική τους αγωγή, κοινωνική ταυτότητα και συνείδηση, να αντιλαμβάνονται και να συνειδητοποιούν την κοινωνική αξία και ισοτιμία της πνευματικής και της χειρωνακτικής εργασίας. Να ενημερώνονται και να ασκούνται πάνω στη σωστή και ωφέλιμη για το ανθρώπινο γένος χρήση και αξιοποίηση των αγαθών του σύγχρονου πολιτισμού, καθώς και των αξιών της λαϊκής μας παράδοσης.

γ) Να αναπτύσσουν δημιουργική και κριτική σκέψη και αντίληψη συλλογικής προσπάθειας και συνεργασίας, ώστε να αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες και με την υπεύθυνη συμμετοχή τους να συντελούν αποφασιστικά στην πρόοδο του κοινωνικού συνόλου και στην ανάπτυξη της πατρίδας μας.

δ) Να κατανοούν τη σημασία της τέχνης, της επιστήμης και της τεχνολογίας, να σέβονται τις ανθρώπινες αξίες και να διαφυλάσσουν και προάγουν τον πολιτισμό.

ε) Να αναπτύσσουν πνεύμα φιλίας και συνεργασίας με όλους τους λαούς της γης, προσβλέποντας σε έναν κόσμο καλύτερο, δίκαιο και ειρηνικό.

2. Βασικοί συντελεστές για την επίτευξη των παραπάνω σκοπών είναι:

α) Η προσωπικότητα και η κατάρτιση του προσωπικού όλων των κλάδων και των βαθμίδων της εκπαίδευσης.

β) Τα αναλυτικά προγράμματα, τα σχολικά βιβλία και τα λοιπά διδακτικά μέσα, καθώς και η σωστή χρήση τους.

γ) Η εξασφάλιση όλων των αναγκαίων προϋποθέσεων και μέσων για την απρόσκοπτη λειτουργία των σχολείων.

δ) Η δημιουργία του απαραίτητου παιδαγωγικού κλίματος με την ανάπτυξη αρμονικών διαπροσωπικών σχέσεων στο σχολείο και στην τάξη και με τον σεβασμό προς την προσωπικότητα του κάθε μαθητή.

4. Γλώσσα διδασκαλίας, που αποτελεί και αντικείμενο συστηματικής διδασκαλίας και γλώσσα των διδακτικών βιβλίων των μαθητών και των βιβλίων των εκπαιδευτικών, είναι η δημοτική, όπως διαμορφώνεται από τον λαό και τη δόκιμη λογοτεχνία, χωρίς την αυτούσια μεταφορά ξένων λέξεων.

Άρθρο 2

3. Η φοίτηση είναι υποχρεωτική στο δημοτικό σχολείο και στο γυμνάσιο, εφόσον ο μαθητής δεν έχει υπερβεί το 16ο έτος της ηλικίας του. Όποιος έχει την επιμέλεια του προσώπου του ανηλίκου και παραλείπει την εγγραφή ή την εποπτεία του ως προς τη φοίτηση τιμωρείται σύμφωνα με το άρθρο 458 του Ποινικού Κώδικα.

4. Μαθητές της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης που έχουν ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες φοιτούν σε ειδικά σχολεία ή σε ειδικές τάξεις ή εντάσσονται σε κανονικές τάξεις, για να πάρουν την κατάλληλη, σε κάθε περίπτωση, ειδική αγωγή και μάθηση.

6. Η πρωτοβάθμια και η δευτεροβάθμια εκπαίδευση παρέχεται από το κράτος δωρεάν.

7. Τα διδακτικά βιβλία και τα βιβλία των εκπαιδευτικών χορηγούνται δωρεάν στους μαθητές και στους εκπαιδευτικούς αντίστοιχα. Με απόφαση του Υπουργού Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων μπορεί να καθιερωθεί η υποχρέωση των μαθητών να διατηρούν τα βιβλία σε καλή κατάσταση και να τα επιστρέφουν στο σχολείο στο τέλος του διδακτικού έτους, καθώς επίσης και οι κυρώσεις για τους μαθητές που παραβιάζουν αυτή την υποχρέωση και για όσους ασκούν την επιμέλεια του προσώπου τους.

8. Οι δαπάνες λειτουργίας των σχολείων αντιμετωπίζονται με κρατικές επιχορηγήσεις προς την τοπική αυτοδιοίκηση, η οποία έχει την ευθύνη της διάθεσης και διαχείρισης των σχετικών πιστώσεων. Τα τυχόν αδιάθετα υπόλοιπα από τις επιχορηγήσεις αυτές επιστρέφονται στον κρατικό προϋπολογισμό στο τέλος κάθε οικονομικού έτους.

Άρθρο 4

1. Σκοπός του δημοτικού σχολείου είναι η πολύπλευρη πνευματική και σωματική ανάπτυξη των μαθητών μέσα στα πλαίσια που ορίζει ο ευρύτερος σκοπός της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.

Ειδικότερα, το δημοτικό σχολείο βοηθεί τους μαθητές:

α) Να διευρύνουν και αναδιατάσσουν τις σχέσεις της δημιουργικής τους δραστηριότητας με τα πράγματα, τις καταστάσεις και τα φαινόμενα που μελετούν.

β) Να οικοδομούν τους μηχανισμούς που συμβάλλουν στην αφομοίωση της γνώσης, να αναπτύσσονται σωματικά, να βελτιώνουν τη σωματική και ψυχική τους υγεία και να καλλιεργούν τις κινητικές τους ικανότητες.

γ) Να κατακτούν το περιεχόμενο των βασικότερων εννοιών και να αποκτούν, βαθμιαία, την ικανότητα να ανάγονται από τα δεδομένα των αισθήσεων στην περιοχή της αφηρημένης σκέψης.

δ) Να αποκτούν την ικανότητα ορθής χρήσης του προφορικού και γραπτού λόγου.

ε) Να εξοικειώνονται βαθμιαία με τις ηθικές, θρησκευτικές, εθνικές, ανθρωπιστικές και άλλες αξίες και να τις οργανώνουν σε σύστημα αξιών.

στ) Να καλλιεργούν το αισθητικό τους κριτήριο, ώστε να μπορούν να εκτιμούν τα έργα της τέχνης και να εκφράζονται ανάλογα, μέσα από τα δικά τους καλλιτεχνικά δημιουργήματα.

Σχολική λειτουργία

ΠΗΓΗ: Νόμος 1566/85 (ΦΕΚ 167 Α΄/30.09.1985)

Συμβουλές διαπαιδαγώγησης

Του Berry Brazelton

Καθηγητής Παιδιατρικής και Ψυχολογίας

1. Πρέπει να ακούμε περισσότερο και να μιλάμε λιγότερο

Είναι πολύ εύκολο να κουράσουμε ένα παιδί με πολλές πληροφορίες που μπορεί ακόμα και να μην καταλαβαίνει. Καλό θα ήταν να αποφεύγουμε τα κηρύγματα και να δείχνουμε προσοχή στις ανησυχίες του. Είναι πολύ σημαντικό να σεβόμαστε τι γνωρίζουν τα παιδιά αλλά και τα όρια των γνώσεών τους.

2. Δεν υπάρχουν τέλειοι γονείς

Σταματήστε να ελπίζετε ότι θα κάνετε τα πάντα τέλεια. Τέλειοι γονείς δεν υπάρχουν, γι’ αυτό φροντίστε να μαθαίνετε από τα λάθη σας. Σπανίως τα παιδιά θα σας ανταμείψουν για τις επιτυχίες σας. Αντίθετα, θα φροντίζουν να σας υπενθυμίζουν —σχεδόν πάντα— τις αποτυχίες σας.

3. Πείτε ναι στις παραδόσεις

Οι οικογενειακές συνήθειες και παραδόσεις είναι πολύ σημαντικές για τα παιδιά. Αδράξτε ευκαιρίες για συνεύρεση μαζί τους στο πρωινό ή το μεσημεριανό. Χαρείτε τις γιορτές με έναν ιδιαίτερο τρόπο. Ζωγραφίστε, φτιάξτε κατασκευές (π.χ. στολίδια για το χριστουγεννιάτικο δέντρο). Επιδιώξτε τις συναντήσεις με τους παππούδες και τις γιαγιάδες (ενισχύουν τα οικογενειακά «ήθη και έθιμα»).

4. Η πειθαρχία είναι σημαντική

Η πειθαρχία είναι το δεύτερο σημαντικό πράγμα μετά την αγάπη. Τα παιδιά πρέπει να γνωρίζουν τα όριά τους. Σε καμία περίπτωση η πειθαρχία δεν είναι συνώνυμο της τιμωρίας. Αντίθετα, αποτελεί ένα είδος διδασκαλίας και έναν τρόπο εκδήλωσης της αγάπης σας απέναντί τους.

5. Ψάξτε τις αιτίες της συμπεριφοράς του

Μάθετε να ξεχωρίζετε τις πραγματικές αιτίες που κρύβονται πίσω από τη συμπεριφορά του παιδιού και μη μένετε στις επιφανειακές αντιδράσεις. Τα πάντα έχουν μια αιτία. Εναρμονιστείτε με το παιδί σας!

6. Μη σπαταλάτε ενέργεια για ασήμαντα πράγματα

Η παραμικρή αταξία δεν πρέπει να γίνεται θέμα. Αντίθετα, θα πρέπει να το κάνετε θέμα, όταν το παιδί όντως παραβιάζει τα όρια. Πολλές φορές γίνονται μάχες για πράγματα που πρέπει να αποφασίζει το παιδί, όπως, για παράδειγμα, το «πόσο θα φάει». Ξεκαθαρίστε ποιες συμπεριφορές θεωρείτε απαράδεκτες (π.χ. παιχνίδια με σπίρτα).

7. Προσπαθήστε να είστε δίπλα του

Ο σεβασμός στις ανάγκες του παιδιού είναι πολύ σημαντικός. Όταν σας ρωτά κάτι, στρέψτε την προσοχή σας πάνω του. Σταθείτε δίπλα του σε προβλήματα που αντιμετωπίζει. Όταν είναι στενοχωρημένο, ρωτήστε το τι έχει, μιλήστε του, δείξτε του πόσο συμμερίζεστε το πρόβλημά του.

8. Παρατηρήστε το παιδί σας

Μη σταματήσετε ποτέ να παρατηρείτε τα μη λεκτικά μηνύματα του παιδιού. Μάθετε να παρατηρείτε τη συμπεριφορά του. Παρακολουθήστε τις ενδείξεις. Το άτονο πρόσωπο, το απόμακρο βλέμμα, οι σκυφτοί ώμοι είναι σημάδια ενός μηνύματος.

9. Τα παιδιά κάνουν ό,τι κάνετε

Εάν πείτε στο παιδί σας να μη μιλά άσχημα κι εσείς σε ένα δευτερόλεπτο αρχίσετε να βρίζετε, το παιδί θα κάνει ακριβώς αυτό που κάνετε. Με λίγα λόγια, το παιδί θυμάται τη συμπεριφορά και όχι τα λόγια σας. Είναι, επίσης, πολύ σημαντικό να του δείχνετε πότε συγκρατείτε τον εαυτό σας. Είστε, για παράδειγμα, στο αυτοκίνητο και, αντί να βρίσετε τον οδηγό που πάει να σας προσπεράσει πάνω στη στροφή, του λέτε: «Θύμωσα πολύ μ’ αυτόν τον οδηγό, αλλά θα ήταν κακό και επικίνδυνο ενώ οδηγώ να φωνάζω».

10. Η ανάγκη τού να ανήκουν κάπου

Σε μια εποχή που διαφορετικοί λαοί με διαφορετικές νοοτροπίες καλούνται να συνυπάρξουν είναι πολύ καλό για τα παιδιά να νιώθουν περήφανα για την κουλτούρα, την εθνικότητα και την καταγωγή τους.

Διαπαιδαγώγηση

ΠΗΓΗ: paidiatros.gr

Διατροφικά πρότυπα

Οι μεγαλύτεροι μεγαλώσαμε βλέποντας καρτούν στην τηλεόραση που καταβρόχθιζαν χάμπουργκερ (όπως ο Πόλντο στον Ποπάι) ή πίτσες (όπως τα Χελωνονιντζάκια). Σήμερα όμως οι ήρωες των κινουμένων σχεδίων και των παιδικών σειρών τρώνε πιο υγιεινά. Τα ποσοστά της παιδικής παχυσαρκίας ολοένα και αυξάνονται και οι παραγωγοί πιέζονται από τις κυβερνήσεις να εντάξουν στο μενού των καρτούν φρούτα και λαχανικά και στη ζωή τους σωματική δραστηριότητα.

Ενδεικτικό είναι πως εδώ και μια πενταετία έχει μεγάλη τηλεθέαση σε πολλές χώρες του κόσμου μια ισλανδική παιδική σειρά με ήρωα τον Sportacus, ο οποίος παροτρύνει τα παιδιά να τρώνε φρούτα και λαχανικά.





Ωστόσο η διατροφολόγος κ. Κωσταλένια Καλλιανιώτη τονίζει: «Βέβαια δεν αρκεί να βλέπουν τα παιδιά τέτοια προγράμματα. Θα πρέπει και οι γονείς στο σπίτι να καταναλώνουν ανάλογες τροφές».

Διατροφή

ΠΗΓΗ: Τα Νέα (08.10.2009) / Μάνος Χαραλαμπάκης

Για να πετύχει στη ζωή

Λένε πως στη ζωή υπάρχουν δύο τύποι ανθρώπων: οι «κερδισμένοι» και οι «χαμένοι». Το πώς θα εξελιχθεί το παιδί ως ενήλικος εξαρτάται αποκλειστικά και μόνο από τον τρόπο που θα μεγαλώσει.

Αυτό που συνήθως ξεχνάμε εμείς οι μεγάλοι είναι ότι το παιδί ζει στον μικρόκοσμό του. Βλέπει, σκέφτεται και αντιλαμβάνεται όλα όσα συμβαίνουν γύρω του με τελείως διαφορετικό τρόπο από τους ενηλίκους. Είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι η εμπιστοσύνη και η υποστήριξη των γονιών —ακόμα και στα λάθη τους— είναι ο θεμέλιος λίθος για το χτίσιμο της αυτοπεποίθησής τους. Γιατί η αυτοπεποίθηση χτίζεται στην παιδική ηλικία και βασίζεται κυρίως στην αγάπη και στην αποδοχή που παίρνουν τα παιδιά, αλλά και στη δυνατότητα που τους δίνουμε να ανακαλύψουν τα ταλέντα τους, να βρουν τι τα κάνει ευτυχισμένα για να μπορέσουν να ανοίξουν τα φτερά τους.

Είναι πολύ σημαντικό να μάθουμε στο παιδί ότι το πιο σημαντικό πράγμα είναι η προσπάθεια. Άσχετα με το αποτέλεσμα, θα έχει πετύχει μόνο και μόνο επειδή προσπάθησε αρκετά για κάτι. Για παράδειγμα, όταν μάθει να δένει τα κορδόνια του και εισπράξει τον έπαινο των γονιών του, είναι σίγουρο ότι θα τολμήσει και θα προσπαθήσει να κατακτήσει περισσότερες δεξιότητες. Αν όμως δεχτεί κριτική για τον τρόπο που τα έδεσε ή αδιαφορία για το αποτέλεσμα, τότε θα νιώσει αίσθημα αποτυχίας ή ανικανότητας και θα διστάσει να προσπαθήσει για νέα πράγματα.

Η ψυχολόγος Αναστασία Φρόντζου-Χρηστίδη επισημαίνει ότι αν υπάρχει ένα πράγμα που πρέπει να μάθουν οι γονείς είναι ότι ποτέ δε βάζουμε ετικέτες σε ένα παιδί και ότι δεν κριτικάρουμε το ίδιο αλλά τις πράξεις του. Δεν πρέπει να λέμε «είσαι κακό παιδί» αλλά «αυτό που έκανες ήταν κακό». Καλύτερο, μάλιστα, θα ήταν να χρησιμοποιούμε θετικούς χαρακτηρισμούς: «αυτό που έκανες δεν ήταν καλό».

Επίσης, συνεχίζει η ειδικός, «ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται στον τρόπο με τον οποίο οι μπαμπάδες συμπεριφέρονται στους γιους τους. Ο πατέρας είναι το πρώτο πρόσωπο που θα γεμίσει τον γιο του με αυτοπεποίθηση. Ένα μεγάλο ποσοστό των ενήλικων αντρών (μπορεί και πάνω από 60%) που επισκέπτονται ψυχολόγους και ψυχιάτρους αντιμετωπίζουν προβλήματα κατάθλιψης, επιθετικότητας, εθισμών ή ακόμη και διαταραχής φύλου, επειδή ως παιδιά είχαν κακή σχέση με τον πατέρα τους, είχαν εξευτελιστεί και υποτιμηθεί από εκείνον και δεν ένιωσαν ποτέ τη στοργή, την επιβεβαίωση και τη στήριξή του, που θα έδινε ώθηση στην καλλιέργεια της αυτοπεποίθησής τους».

Για την ανάπτυξη αυτοπεποίθησης

Τα παιδιά εξαρτώνται ζωτικά από την αγάπη των γονιών τους και θα κάνουν τα πάντα για να μην τη χάσουν. Έτσι εξηγείται και η «επιτυχία» της τιμωρίας. Ωστόσο, όσα τιμωρούνται και επιπλήττονται συχνά ή υφίστανται συνεχώς κριτική μαθαίνουν να αισθάνονται ενοχικά, αντιδρούν και είναι ανίκανα να πάρουν πρωτοβουλία. Αυτό περιορίζει σημαντικά την ανάπτυξη ενός αυτόνομου και θετικού ατόμου. Είναι λοιπόν προτιμότερο να ενισχύσετε τα δυνατά σημεία του παιδιού σας παρά να το κριτικάρετε ή να το τιμωρείτε. Με αυτόν τον τρόπο θα μπορεί στο μέλλον να αντιμετωπίσει τα σκαμπανεβάσματα της ζωής.

1 Κατά την ένταξή τους στη μικρή κοινωνία του παιδικού σταθμού τα παιδιά μοιραία θα αρχίσουν τις συγκρίσεις μεταξύ τους —από την εξωτερική τους εμφάνιση μέχρι τις γνώσεις και τις ικανότητές τους. Συνήθως οι συγκρίσεις αυτές καταλήγουν σε καβγάδες, όμως είναι κάτι που δεν πρέπει να σας ανησυχεί, γιατί τα παιδιά μαθαίνουν μέσα από αυτή τη διαδικασία να αξιολογούν τον εαυτό τους και ουσιαστικά αντιλαμβάνονται τη θέση που έχουν στην παρέα. Είναι πολύ σημαντικό σε αυτή τη φάση να τους δώσετε την απαραίτητη στήριξη, ώστε να αποκτήσουν κοινωνική συμπεριφορά. Πρέπει να μάθουν να κάνουν συμβιβασμούς, να μάθουν να χάνουν, να είναι γενναιόδωρα, συμπονετικά και να χτίζουν γέφυρες επικοινωνίας μετά από κάθε αντιπαράθεση.

2 Εκφράσεις όπως «Τι, τέσσερα λάθη στην ορθογραφία;», «Πάλι σε νίκησε ο Νίκος;» γκρεμίζουν την αυτοπεποίθηση του παιδιού. Θα πρέπει να το βοηθήσετε να δεχτεί ευκολότερα μια προσωπική του αποτυχία και όχι να την τονίσετε περισσότερο με τη συμπεριφορά σας. Είναι προτιμότερο να του πείτε: «Μάλλον ήσουν λιγάκι αφηρημένος όταν έγραφες την ορθογραφία σου. Δεν πειράζει, προσπάθησε την επόμενη φορά περισσότερο και είμαι σίγουρος ότι θα τα καταφέρεις» ή «Και τι έγινε που σε νίκησε ο Νίκος; Την επόμενη φορά θα τον κερδίσεις εσύ».

3 Δώστε ιδιαίτερη προσοχή και δείξτε ενδιαφέρον κάθε φορά που το παιδί θέλει να σας μιλήσει. Ενθαρρύνετέ το να εκφράζει τις απόψεις του και να σας δείχνει τις γνώσεις του: «Πες μου τη γνώμη σου, με ενδιαφέρει», «Δεν μπορώ να καταλάβω πώς γίνεται αυτό. Μπορείς να μου το εξηγήσεις;»

4 Αναθέστε στο παιδί διάφορες δουλειές του σπιτιού που αρμόζουν στην ηλικία του. Για παράδειγμα, ζητήστε του να σας βοηθήσει να ετοιμάσετε το τραπέζι για το βραδινό. Μόλις τελειώσετε, επιβραβεύστε το. Με αυτή την κίνηση τού δείχνετε ότι το εμπιστεύεστε και ότι κρίνετε πως είναι ικανό, υπεύθυνο και ενεργό μέλος της οικογένειας.

5 Προτρέψτε το να ασχοληθεί και να πειραματιστεί με διάφορα χόμπι και δραστηριότητες, ώστε να ανακαλύψει τις πραγματικές του ικανότητες.

6 Θέστε όρια και καθοδηγήστε το. Είναι υπέροχο να του δείχνετε σεβασμό και εμπιστοσύνη, αλλά χρειάζεται παράλληλα και την ωριμότητα των ενηλίκων για να αποκτήσει υπεύθυνη συμπεριφορά. Τα παιδιά χωρίς όρια συμπεριφέρονται ασύδοτα και τους είναι δύσκολο να αντιληφθούν ποιο είναι το καλό και ποιο το κακό. Αν επιμείνουν να κάνουν κάτι που εσείς δεν επιδοκιμάζετε, ακούστε πρώτα τη γνώμη τους, έστω κι αν η τελική σας απάντηση είναι «όχι».

Φράσεις που κάνουν καλό

• Είσαι ό,τι πολυτιμότερο έχω στη ζωή.
• Μη στενοχωριέσαι, μαζί θα το αντιμετωπίσουμε.
• Είμαι πολύ περήφανος για σένα.
• Δεν πειράζει αν κλάψεις, θα νιώσεις καλύτερα.
• Δεν είναι κακό να κάνεις λάθος, όλοι μας κάνουμε.
• Είναι πολύ έξυπνο αυτό που σκέφτηκες.
• Σε αγαπώ γι’ αυτό που είσαι.
• Θα σε αγαπώ ό,τι κι αν κάνεις.
• Μπράβο, μη σταματάς, θα τα καταφέρεις.
• Δεν πειράζει, αυτό που μετράει είναι η προσπάθεια.

Φράσεις που πληγώνουν

• Είσαι τόσο χαζό!
• Αν δεν έκανες του κεφαλιού σου, θα τα είχες καταφέρει.
• Γιατί δεν μπορείς να γίνεις τόσο καλός σαν τον/την...
• Μακάρι να μην είχα παιδιά...
• Δες τι άφησα πίσω για χάρη σου! Και τι κέρδισα;
• Είσαι ψεύτης!
• Μην είσαι ανόητος! Δεν πρέπει να φοβάσαι.
• Περίμενε να γυρίσει ο πατέρας σου στο σπίτι και θα δεις.
• Αν δε με ακούσεις, θα χτυπάς το κεφάλι σου.
• Είσαι καταδικασμένος να αποτύχεις.
• Είσαι άχρηστος.
• Μην κλαις! Οι άντρες δεν κλαίνε.

Τα παιδιά που έχουν εμπιστοσύνη στον εαυτό τους...

• Είναι υπερήφανα για τις επιτυχίες τους.
• Είναι ανεξάρτητα και αναλαμβάνουν πρόθυμα ευθύνες.
• Μπορούν να αντιμετωπίζουν τις απογοητεύσεις και δε χρειάζονται άμεση ικανοποίηση.
• Διαθέτουν αποφασιστικότητα και είναι ανοιχτά στις προκλήσεις.
• Μπορούν να ζητάνε βοήθεια.
• Έχουν ενεργητικότητα, είναι σίγουρα για τον εαυτό τους και επινοητικά.
• Μπορούν να μιλούν για τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους.
• Κάνουν συνήθως σωστές επιλογές φίλων (και, αργότερα, συνεργατών).
• Ως ενήλικοι έχουν συνήθως υγιή προσωπική ζωή.

Τα παιδιά που δεν έχουν εμπιστοσύνη στον εαυτό τους...

• Νιώθουν αδύναμα, αγχώνονται εύκολα και είναι υπερευαίσθητα.
• Χρειάζονται πάντα επιβεβαίωση.
• Επηρεάζονται εύκολα και λένε συχνά «δεν ξέρω» και «δε με νοιάζει».
• Για κάθε αποτυχία αναζητούν ευθύνες στους άλλους.
• Εξαρτώνται από τους άλλους και προσηλώνονται σε αυτούς.
• Είναι συχνά υπερκινητικά.
• Μονίμως διηγούνται μεγαλειώδεις εμπειρίες.
• Έχουν προβλήματα στη σχέση τους με τους άλλους.
• Ως ενήλικοι δεν έχουν υγιή προσωπική ζωή.
• Ακολουθούν τα άκρα: γίνονται εσωστρεφή ή επιθετικά.
• Συμπεριφέρονται παθητικά.

Ψυχική υγεία

ΠΗΓΗ: kids.in.gr / Νινέττα Φαφούτη

Τι προσφέρει το παιχνίδι στα παιδιά

Πολλές έρευνες έχουν αποδείξει την παιδαγωγική σημασία που έχει το παιχνίδι για το παιδί. Ας δούμε, λοιπόν, τι του προσφέρει:

1 Ικανοποιεί μια πρωταρχική ανάγκη του.

2 Του χαρίζει συναισθηματική ευχαρίστηση.

3 Δεν το αφήνει να πλήξει. Η ανία θα του χαλούσε τη διάθεση, θα το έκανε ευερέθιστο και θα ενθάρρυνε τις καταστροφικές του τάσεις.

4 Αποβάλλει την επιθετικότητά του.

5 Του χαρίζει το συναίσθημα της επιτυχίας. Όταν καταφέρει, για παράδειγμα, να συναρμολογήσει ένα παζλ ή μόλις φτιάξει μια ζωγραφιά, το ανακοινώνει με ενθουσιασμό.

6 Του παρέχει τη δυνατότητα να προσαρμόζει την καθημερινότητα στα μέτρα και τις επιθυμίες του, προκειμένου να την αντιμετωπίσει. Το παιδί δημιουργεί τον δικό του κόσμο, αλλά ταυτόχρονα, χωρίς να το συνειδητοποιεί, αντιλαμβάνεται και την πραγματικότητα.

7 Διευκολύνει την κοινωνική του εξέλιξη. Αποκτά σχέσεις με άλλα παιδιά και ενήλικες, μαθαίνει να παίζει με ειλικρίνεια και τιμιότητα, να ακολουθεί κανόνες, να συνεργάζεται, να χάνει με αξιοπρέπεια και να σέβεται τους άλλους. Καταλαβαίνει ότι δεν είναι όλα δικά του. Αν κάνει ζαβολιές ή φερθεί άσχημα σε έναν συνομήλικό του, θα υποστεί συνέπειες, αφού κανένα παιδί δε θα θέλει να παίζει μαζί του.

8 Του δίνει την ευκαιρία να καλλιεργήσει τον συντονισμό των κινήσεών του, να ασκήσει τους μυς του και να αναπτυχθεί σωματικά.

9 Προάγει τη γλωσσική του εξέλιξη, χάρη στην επικοινωνία που έχει ενώ παίζει.

1

0 Του διδάσκει με ποιον τρόπο λειτουργούν ορισμένα πράγματα.

1

1 Ανοίγει τα φτερά της φαντασίας του. Μέσα από το παιχνίδι δε μαθαίνει μόνο, αλλά καλλιεργεί την παρατηρητικότητα, την αυτοσυγκέντρωση και την υπομονή του.

1

2 Το ενθαρρύνει να πειραματίζεται. Σύμφωνα με τους σύγχρονους παιδαγωγούς, η μάθηση είναι πιο αποτελεσματική όταν στηρίζεται στην ενεργό συμμετοχή και στην εμπειρία με τα αντικείμενα. Έτσι το παιδί, που στη μικρή ηλικία έχει πολύ ξεκάθαρο μυαλό, εμπλουτίζει με ευκολία τις γνώσεις του. Άλλωστε, καθετί που μαθαίνει παίζοντας, μένει χαραγμένο στη μνήμη του.

1

3 Συμβάλλει στην ανάπτυξη της νοημοσύνης του. Το βοηθά να καλλιεργήσει τη λογικομαθηματική και την αφαιρετική σκέψη, τη μνήμη αλλά και δεξιοτεχνίες του.

1

4 Του παρέχει τη δυνατότητα να αναπτύξει πνευματική ετοιμότητα, εφαρμόζοντας κανόνες.

1

5 Συντελεί στο να αποκτήσει έννοιες, οι οποίες αργότερα θα εξελιχθούν σε ικανότητες. Έχει βρεθεί, για παράδειγμα, ότι τα αγόρια είναι καλύτερα στη γεωμετρία από τα κορίτσια. Αυτό οφείλεται στον τρόπο που παίζουν: Το ποδόσφαιρο και τα άλλα αθλήματα στα οποία επιδίδονται συνήθως σε γήπεδα και αλάνες τα βοηθούν να διαμορφώσουν τις έννοιες του χώρου και των διαστάσεών του.

1

6 Το βοηθά να αναπτυχθεί σύμφωνα με την προσωπικότητά του. Το παιδί θα διαλέξει το παιχνίδι που νομίζει ότι ανταποκρίνεται στις ανάγκες και τις ικανότητές του.

1

7 Του προσφέρει την ευκαιρία να εκφράσει τα συναισθήματά του και να βρει διεξόδους στις εντάσεις του.

1

8 Βελτιώνει (όταν γίνεται στο ύπαιθρο) την υγεία και την ευρωστία του.

1

9 Του διδάσκει να φροντίζει τα πράγματά του και να τα συγυρίζει.

2

0 Ηρεμεί τους γονείς, γιατί ξέρουν ότι το παιδί τους είναι απασχολημένο δημιουργικά.

Παιχνίδι

ΠΗΓΗ: Το παιδί μου κι εγώ (12/2000)